Tahkikat Aşaması
Dilekçelerin verilmesinden veya bunlara ilişkin sürelerin geçmesinden sonra
yapılan ön inceleme aşamasında çeşitli ihtimallerle karşılaşılabilir;
*İlk itirazlar veya dava şartları üzerinde yapılan incelemede (m. 138) mahkeme,
yapılan ilk itirazın haklı veya dava şartlarının eksik olduğunu tespit edebilir
ve bu konuda duruşma yapmaya da gerek görmeden davanın reddine karar verebilir.
Böyle bir durumda, tahkikat aşamasına gerek kalmadan mahkeme nihai kararını
vermiş olur.
*Davacı ve davalı dilekçeleri ve beyanları ile bütün vakıaları bildirmiş ve
ekli olarak gerekli bütün delilleri vermiş ve başkaca delilleri olmadığını
bildirmiş olabilirler. Bu hususu, yani talep sonucunun karar bağlanabilmesi
için önemli olan bütün vakıaların aydınlanmış ve ispatlanmış olduğunu ön
inceleme aşamasında tespit eden mahkeme, davada ileri sürülen maddi vakıaların
incelenmesine gerek kalmadığından, onları sözlü yargılama için duruşmaya davet
eder; tarafları dinledikten sonra nihai kararını verebilir (m. 186). Çünkü,
tahkikat, incelenmesi gereken bir husus varsa yapılır; yoksa yapılmaz.Yukarıdaki
ihtimallerin ortaya çıkmaması halinde tahkikat (m.
143-183) aşamasına geçilir. Hakim
tahkikatı, ön inceleme aşamasında beglirlediği ve tutanağa geçirdiği hususlar
üzerinden (m. 137) yapar. Yani tahkikat, bu tutanak esas alınarak yürütülür (m.
140/3/c/3). Yargılamanın temel ilkelerine uygun, düzenli ve sağlıklı bir
tahkikat için Kanun hükümlerine uygun bir ön incelemenin yapılmış olması ön
koşuldur. Özellikle, hangi vakıaların uyuşmazlık konusu olduğu, delillerin
neler olduğu tam ve somut olarak ön inceleme tutanağında gösterilmelidir ki,
doğru bir tahkikat yapılabilsin. Hükmün gerekçesindeki ifadeyle “bu belge (tutanak), yargılamanın yolunu
gösteren bir yol haritasıdır; tutanakta yer almayan hususlar, tahkikatın konusu
olmayacaktır.”
Tahkikat sırasında tarafların davada ileri sürdükleri bütün iddia ve
savunmalar, kural olarak, birlikte incelenir (m. 143; 144; 147).
Genellikle görüldüğü gibi, dilekçelerin incelenmesi ile dava sözlü yargılama ve
hüküm için gereği gibi aydınlanmaz. Bu durumda hakim, dava ileri sürülen
vakıalar hakkında dinlemek üzere tarafları duruşmaya çağırır m. 144).
Dinlenilmek üzere mahkemeye gelmeleri için taraflara verilecek süre, kural
olarak, iki haftadan az olamaz; ancak gerekli durumlarda bu süre, talep üzerine
veya kendiliğinden uzatılıp kısaltılabilir (m. 144).
Tahkikat aşaması, dilekçelerin verilmesi ve ön inceleme aşamalarında toplanan
delillerin incelendiği, tartışıldığı ve değerlendirildiği bir aşamadır. Bu
çerçevede sözgelimi varsa belgenin sahteliği iddiası incelenir; tanıklar
dinlenir; bilirkişi raporu alınır; keşif yapılır; yemin ettirilir vb.
Mahkeme tahkikat aşamasını ve özellikle delillerin değerlendirilmesini,
tarafların da davet edilip dinlenildiği, duruşmalar şeklinde gerçekleştirir (m.
147 vd.).
Tahkikat sırasında, davaya ilişkin olarak ortaya çıkan ön sorunlar (m. 163-164)
ve bekletici sorunlar (m. 165) hakkında gerekli kararlar alınır. Gerekirse
isticvaba başvurulur.
Hakim, tarafların iddia ve savunmaları ile toplanan delilleri inceleyip
değerlendirdikten sonra, duruşmada hazır bulunan taraflara tahkikatın tümü
hakkında açıklama yapabilmeleri için söz verir (m. 184/1).
Mahkeme tarafların tahkikatın tümü hakkındaki açıklamalarından sonra,
gerekirse, eksik kalan tahkikatın tamamlanmasını sağlamak için gerekli işlemleri
yapar (tahkikata devam eder) veya tahkikatı gerektiren bir husus kalmadığını
görürse, tahkikatın bittiğini taraflara tefhim eder (m. 184/2).
Mahkeme bütün delillerin incelenmesinden sonra, davanın sözlü yargılama ve
hüküm için yeteri derecede aydınlandığını anlarsa, tahkikatın bittiği taraflara
bildirir (m. 146) ve sözlü yargılama ve hüküm için tayin edilecek gün ve saatte
mahkemede bulunmalarını sağlamak amacıyla iki tarafa davetiye gönderir (m.
186).
