Ticaret Hukuku Ticari Defterler
TİCARİ DEFTERLER
Ticari defterler tacirler tarafından tutulur. Tacire işletmesi hakkında bilgi verir.
Tacir işletmesini uzun bir dönem için kurduğundan geçmişe yönelik hatırlamalara ihtiyaç duyar. Geleceğe yönelik tutarlı planlamalar yapması gerekir. Bu sebeple tacirlerin menfaati için kanun koyucu tacirlere ticari defter tutma zorunluluğu getirmiştir. Ticari defterler hem TTK da hem de Vergi Kanununda düzenlenmiştir.
1) Serbesti Sistemi: Tacir ticari defteri tutmak zorundadır ancak hangi defterleri tutacağı kanun koyucu tarafından belirlenmemiştir.
2) Mecburi Defter Tutma Sistemi: Kanun koyucu tacirin tutması zorunlu defterleri açıkça belirtmiştir tacir bu defterleri tutmakla yükümlüdür. Bizim hukukumuzda kabul edilmiştir.
3) Karma Sistem: Tacir hem belli mecburi defterleri tutar hem de işletmesinin nitelik ve öneminin getirdiği defterleri kendisi belirler ve tutar.
YEVMİYE DEFTERİ— İşletmenin kayda geçirilmesi gereken günlük işlemlerinin yazıldığı alt alta alınan satılanların yazıldığı defterdir. Günlük olarak tutulur, tüm işlemler yazılır.
DEFTERİ KEBİR— Yevmiye defterine geçirilmiş işlemler alınarak sistemli bir şekilde hesaplanır ve tasnifli olarak tutulur.
ENVANTER DEFTERİ— Ticari işletmenin açılışında ve her faaliyet döneminin sonunda taşınmazlar, alacaklar, borçlar vb. eksiksiz ve doğru bir biçimde gösteren teker teker belirten envanterler kaydedilir.
Bu üç defterin tutulması zorunludur. Başkaca defterler de vardır.
*Ticari defter tutma yükümlülüğü tacire aittir. Tüzel kişi tacir ise yönetim organına aittir.
Defter anlaşılır bir şekilde Türkçe olarak tutulur.
Değişiklikler kanuna uygun şekilde yapılır. Deftere bir kayıt girilmişse o silinmemelidir. Yanlış kayıt tek çizgiyle çizilmeli üstüne doğrusu yazılmalıdır.
Defterler yırtılmamalıdır.
Elektronik ortamda da tutulabilirler. Defter tutuluyorsa bunun notere tasdik edilmesi gerekmektedir.
1) Açılış Tasdiki : Gerçek kişi tacir boş defteri alıp notere gidiyor ve sayfaları tasdik ettiriyor. Defterlerin açılış onayını hem noter hem Ticaret sicili müdürlüğü yapabilir.
2) Kapanış Tasdiki: Finansal defterlerden sadece yevmiye defteri için söz konusudur. Finansal olmayanlardan ise yönetim kurulu karar defteri kapanış onayı vardır. Noter tarafından yapılır.
Defterler ticari işletme ve şahıs arasında ihtilaf durumunda mahkemeye sunulabilir. Kişinin talebi ya da resen hakim tarafından talep edilebilir. İnceleme defterin tamamı değil ihtilaflı yer üzerinde yapılır bu defterin ibrazıdır.
Bazı durumlarda ihtilaflı kısım belli kayıtlarla sınırlı değildir defterin tamamı incelenmesi gerekebilir bu durumda defterin teslimi söz konusudur.
Defterin saklanması gerekir. Tacir defteri tutmak zorundadır tacir sıfatı sona erdiğinde bile defteri saklama yükümlülüğü vardır. Defterler tacir tarafından 10YIL boyunca saklanmalıdır. Vergi mevzuatında bu süre 5YILdır. Saklama mükellefiyeti gerçek kişi tacirde tacire, tüzel kişi tacirde ise yönetim organına aittir.
x Gerçek kişi tacirin ölmesi halinde mirasçıları defter ve belgeleri saklarlar.
x Mirasın resmi tasfiyesi halinde veya tüzel kişilik sona ermişse sulh mahkemesi 10 yıl boyunca saklar.
*** Tacirin saklamakla yükümlü olduğu defterler ve belgeler yangın su baskını vb. bir sebeple zayi olursa tacir bu durumu öğrendiği andan itibaren 15GÜN içinde ticari işletmenin bulunduğu yer mahkemesince tespit edilmesi ve zayi belgesi alınmasını ister. Aksi takdirde usulsüz defter tutulmuş olur ve bunun hukuki cezai ve idari sonuçlarına katlanmak zorunda olur. Bu dava hasımsız davadır. Mahkeme gerekli delillerin toplanmasını emreder.
DEFTERLERİN TACİRİN LEHİNE KULLANILMASI
Tacirin lehine kullanılabilmesi için bazı şartların varlığı aranır.
1) Ticari defterler eksiksiz ve usulüne uygun olarak tutulmuş olmalıdır.
2) Defterlerdeki kayıtlar birbirini doğrulamalıdır.
3) Defterlerin açılış ve kapanış onaylarının yapılmış olması gerekir.
4) Defter kayıtlarının aksinin senet veya diğer kesin delillerle ispatlanmamış olması gerekir.
5) Her iki tarafın da defter tutma yükümlülüğü olması
6) Diğer tarafın aynı şartlara uygun tutulmuş defterindeki kayıtlarının bunlara aykırı olmaması
! Kanuna uygun tutulmamış, açılış ve kapanış onayları bulunmayan, içerdiği kayıtlar birbirini doğrulamayan defterler sahibi ve halefleri aleyhine delil olur fakat lehine olamaz.
Defterler tacirler arasında delil olarak kullanılabilir. Taraflardan biri tacir değilse ancak diğer tarafın ticari defterindeki kayıtları kabul edeceğini belirtirse karşı taraf defterleri ibrazdan kaçınırsa ibrazı talep eden taraf iddiasını ispat etmiş sayılır.
***Elektronik defter sisteminde işlem tutulmadan 10 gün sonra kapanır.
