Özel Tüketim Vergisi (ÖTV)
ÖZEL TÜKETİM VERGİSİ
Verginin Konusu, Yükümlüleri, Muafiyet ve İstisnaları
2002 yılında yürürlüğe Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na ekli dört listede yer alan, mallar bir defaya mahsus olmak üzere özel tüketim vergisine tabi tutulmuştur. Verginin konusu bu malların ithali veya imal ve inşa edenler tarafından teslimi veya özel tüketim vergisi uygulanmadan önce müzayede yoluyla satışı, kayıt ve tescile tabi motorlu araçların ilk iktisabıdır. I sayılı listede petrol ürünleri, II sayılı listede motorlu araçlar, III sayılı listede tütün ve alkollü, kolalı içecekler, IV sayılı listede ise kozmetikler, matbua, cam seramiği ve kristalden mamul sofra, mutfak, büro eşyaları, kıymetli taşlar ve her türlü elektrikli âleti içine alan çok geniş bir eşya grubu yer almaktadır.
Verginin konusunu oluşturan teslim ve teslim sayılan haller ile ilk iktisap kavramları yasada tanımlanmıştır.
Teslim bir mal üzerindeki tasarruf hakkının malik veya adına hareket edenlerce alıcıya veya adına hareket edenlere devredilmesini ifade eder. Malın alıcıya veya onun adına hareket edenlere gönderilmesi halinde nakliyesinin başlatılması veya nakliyeci ya da sürücüye tevdi edilmesi de mal teslimidir. Trampada iki ayrı teslim vardır. Uygulamada doğabilecek duraksamaları gidermek amacıyla bazı işlemlerin teslim sayılacağı da yasada açıkça belirtilmiştir: örn.; Vergiye tabi malların işletmeden çekilmesi, kullanılması, sarfı veya işletme personeline ücret, prim, ikramiye, hediye, teberru gibi isimlerle verilmesi teslim sayılır ve vergilendirilir.
İlk iktisap ise, Türkiye’de kayıt ve tescil edilmemiş motorlu araçların kullanılmak üzere ithalini, müzayede yoluyla veya motorlu araç ticareti yapanlardan iktisabını, motorlu araç ticareti yapanlar tarafından kullanılmaya başlanmasını, aktife alınmasını veya adlarına kayıt ve tescil ettirilmesini ifade eder.
Özel tüketim vergisinin yükümlüsü I, III, IV sayılı listelerdeki mallar ile II sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi olmayan araçları imal, inşa veya ithal edenler veya müzayede yoluyla satışını yapanlar ile II sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi araçların ticaretini yapanlar, kullanmak üzere ithal edenler veya müzayede yoluyla satışını gerçekleştirenlerdir.
Vergiyi Doğuran Olay
Özel tüketim vergisinde vergiyi doğuran olay mal teslimidir; ilk iktisap hallerinde ise malın teslimi ya da ilk iktisabıdır. Malın tesliminden önce fatura veya benzeri belgeler verilmesi halinde, belgelerde gösterilen miktarla sınırlı olmak üzere fatura veya benzeri belgelerin düzenlenmesi vergiyi doğuran olayı oluşturur. Kısım kısım mal teslim edilen hallerde, her bir kısmın teslimi ayrı bir vergi doğuran olaydır. İthalâtta Gümrük Kanunu’na göre gümrük vergisi yükümlülüğünün doğması özel tüketim vergisinin de doğmasına yol açar. İthalat vergilerine tabi olmayan işlemlerde gümrük beyannamesinin tescili vergiyi doğuran olayı oluşturur.
Matrah, Oran, Beyan Esası ve Ödeme
Özel Tüketim Vergisi Kanunu II, III, IV sayılı listelerdeki mallarda ad valorem, I sayılı listedeki mallarda spesifik matrah esasını benimsemiştir. Bununla birlikte yasanın (m. 12), Cumhurbaşkanına III sayılı listedeki mallarda maktu vergi tutarları ile vergi oranlarını aynı mal için birlikte veya ayrı ayrı uygulatma yetkisi verdiği görülmektedir. II, (tütün mamulleri hariç) III ve IV sayılı listelerdeki mallar için verginin matrahı bunların tesliminde, ilk iktisabında ya da ithalinde katma değer vergisi matrahını oluşturan unsurlardan teşekkül eder (m. 11). Katma değer vergisinin matrahı, mal teslimlerinde bu işlemlerin karşılığını oluşturan bedeldir. (KDVK. m. 20). Bedel deyimine para, mal ve diğer şekillerde sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaat, hizmet ve değerler toplamı da dahildir. Tütün mamullerinde matrah bunların nihai tüketicilere perakende satış fiyatıdır. Yasa Cumhurbaşkanına vergileme ölçülerini değiştirme yetkisi vermiştir (m.11/f.1)
Özel tüketim vergisi yasaya ekli listelerde yer alan malların karşılarında gösterilen tutarlarda ve / veya oranlarda alınır. Spesifik tarifeli I sayılı listede ise farklı maktu vergi miktarları yer almaktadır. Yasa Cumhurbaşkanına bu miktar ve oranları indirme, yükseltme yetkisi vermiştir (m. 12).
Özel tüketim vergisi yükümlünün yazılı beyanı üzerine, beyannamenin verildiği günde tarh edilir. Vergilendirme dönemi I sayılı listedeki petrol ürünleri için her ayın onbeşer günlük dönemleridir. II sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi olmayan araçlarla III ve IV sayılı listelerdeki malların tesliminde vergilendirme dönemi faaliyette bulunulan takvim yılının birer aylık dönemleridir. II sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi araçlara ait özel tüketim vergisi beyannamesi ilk iktisap işlemlerinin tamamlanmasından önce bu işlemlerin yapıldığı yer vergi dairesine verilir ve vergi ayni günde ödenir. İthalatta alınan vergi ilgili gümrük idaresince hesaplanır ve ithalat vergileri ile aynı zamanda ödenir. İthalat vergilerine tabi olmayan mallara ait vergi, gümrük mevzuatına göre kabul edilen beyannamenin tescili tarihinde, bu tarihteki oran veya tutarlar üzerinden ödenir.
Yasa I sayılı listedeki petrol ürünleri için Cumhurbaşkanına, vergilendirme dönemini gün veya ay olarak belirlemek, beyanname verme ve vergiyi ödeme süresini kısaltmak, vergilendirmeyi ithal aşamasında gümrük idaresine yaptırmak, III sayılı listedeki tütün ve alkollü, kolalı içeceklere ait verginin tahsilinde bandrol usulü uygulaması getirmek hususunda yetki vermiştir (m. 14).
Özel Tüketim Vergisi Kanunu verginin ödenmesini güvence altına almak için müteselsil sorumluluk uygulaması da öngörmüştür. Örn.: II sayılı listedeki motorlu araçların ilk iktisabına, teslimine veya ithaline ilişkin işlemleri gerçekleştirenler, bu işlemlerden önce özel tüketim vergisinin ödendiğini gösteren belgeleri aramak zorundadırlar. Gerekli verginin ödenmesinden önce işlem yapan gümrük memurları, kayıt ve tescile yetkili memurlar, motorlu araç ticareti yapanlar, bunların müzayede yoluyla satışını gerçekleştirenler ile icra memurları ziyaa uğratılan vergi, vergi cezası ve gecikme faizinden, rücu hakları saklı olmak üzere, yükümlü ile birlikte müteselsilen sorumlu tutulmuşlardır.
