Borçlar Hukuku Ders Notları / 8 Kasım 2016

Ders notları, ders işlenirken alınmıştır, ders hakkında genel bir fikir vermesi amacıyla yayınlanmıştır, bilgilerin doğruluğu kontrol edilmelidir, gramer hataları konuşma dilinin yazıya çevrilmesinden kaynaklanmaktadır. İletişim için: yirmisekiz28net@gmail.com

Borçlar Hukuku 8 Kasım 2016 Ders Notları

İltihaki sözleşme: Ya imzalarsın, ya da imzalamazsın. Özellikle günlük hizmetlerin sürdürülmesinde mevcut olan yöntem iltihaki sözleşmelerdir. Maddeleri genelde okunmadığından oldukça tehlikelidir.

BK 1: “Sözleşme, tarafların iradelerini karşılıklı ve birbirine uygun olarak açıklamalarıyla kurulur.

İrade açıklaması, açık veya örtülü olabilir.”

Uygunluk nasıl sağlanır? İki şekilde sağlanabilir; olağan (normal) durumuyla sağlamamız söz konusu ki arzu edilen budur. Fakat bazı hallerde irade beyanının anlaşılması güçtür. O taktirde güven nazariyesi (Bir beyana muhatap olan kişi, o beyana olayın özellikleri içinde dürüst bir kimsenin vereceği anlamı vermesi gerekmektedir. Biz buna farazi irade diyoruz.) içerisinde esas aldığımız  irade şekli farazi iradedir (normatif irade). Tabii, uygunluk bulunabileceği gibi, karşılıklı irade beyanlarında, uygunsuzluk da bulunabilir. Uygunsuzluktan kastımız karşılıklı irade beyanları arasında bir uyumun bulunmamasıdır. “Ben satıyorum” düşüncesiyle hareket ederken karşı taraf “kiralıyorum” düşüncesiyle hareket etmiş olabilir. Uygunsuzluk iki şekilde gündeme gelir;

• Açık bir şekilde olabilir. O taktirde zaten sözleşme uygunsuzluk olduğu için meydana gelmeyecektir.
• Bilinçsiz bir şekilde olabilir. Birisi uzun süre kiraladığını düşünürken, diğer taraf sattığını düşünmektedir. Tabii uygunsuzluğun ortaya çıktığı anda sözleşmenin meydana gelmemiş olduğu da kendiliğinden anlaşılacaktır.

Hangi noktalarda uyuşma olması gerektiği konusu üzerinde durmamız gerekir. Bu konuda bize önderlik edecek olan BK 2. maddesidir. 2. maddenin birinci fıkrası; “Taraflar sözleşmenin esaslı noktalarında uyuşmuşlarsa, ikinci derecedeki noktalar üzerinde durulmamış olsa bile, sözleşme kurulmuş sayılır.”

Hemen burada dikkatimizi çekmesi gereken nokta cümlenin bitişidir. Ne demek “kurulmuş sayılır”? Burada bir karine vardır. Karine dediğimiz anda bunun nasıl bir karine olduğunu düşünmemiz gerek. Karine; bir kesin karineler vardır ki aksi ispat edilemez, bir de adi karineler vardır ki aksi ispat edilebilir. BK 2/1’deki karine, adi karinedir. Peki bu karinenin aksi ne şekilde ispat edilebilir? Olabilir ki taraflar bir ikinci derecedeki noktayı esaslı nokta haline çıkartsınlar. Yani onu gerçekte ikincil bir nokta iken birincil bir noktaya çıkartabilirler. O zaman karşımızda iki türlü esaslı nokta oldu. Bir; işin doğasından kaynaklanan esaslı noktalar, ikinci olarak; tarafların ön gördükleri esaslı noktalar olabilir. Yani sübjektif esaslı noktalar olabilir. Karineyi nasıl çürüteceğiz; Objektif esaslı noktalar üzerinde anlaştık ama biz ikincil nokta olarak kabul edilen şu noktayı da esaslı nokta olarak kabul ettik. Esaslı nokta haline getirilen ikincil nokta kabul olmaz.

Esaslı nokta nedir?

Bir sözleşmedeki unsurları biz üç gruba ayırırız;

Essentiali: Bir tip sözleşmenin söz konusu olabilmesi için bulunması zorunlu olan unsurlar essentialia’dır. Bu unsurlar tipi belirleyici unsurlar. Sözleşmenin tipini belirleyen unsurlar. Asli edim yükümlülükleri.

Naturalia: Bu sözleşmenin tamamlanması amacıyla kanunun öngördüğü tamamlayıcı yükümler.

Accidentalia: Tarafların getirdiği yükümler.

Biz, essentiali’da geçen unsurlara bakıp; “bu sözleşme bir satım akdiymiş” deriz. Veya bir kimse evini bir bedel karşılığı kullanması için vermişse, bakarız unsulara; “bu bir kira sözleşmesidir.” deriz. Yani somut sözleşmenin hangi tip sözleşme olduğunu belirleyebilmemiz için “tip belirleyici unsurlar” adı altında “essentialia”dır. Şimdi bir sözleşme yaptık; bir satım sözleşmesi. Karmaşık yapılı elektronik bir cihaz satın aldık. Bu cihazın işleyebilmesi için yerine getirilip kurulması, monte edilmesi gerekiyor. Satıcı, bunun montajını yapmayı kabul ediyor. Karşımıza çıkan sözleşme, bir satım sözleşmesidir. Fakat bu sözleşmenin içinde satıcı, aynı zamanda ürünün montajını da yükümlenmiş. Montaj, esasında bu türlü cihazları satan kişiler tarafından yapılabilecek kadar basit bir iş ise bunun montajının yüklenmiş olması essentialia’da bir değişiklik meydana getirmiş. Accidentalia’da bir değişiklik meydana getirir. Sözleşmeyi yaptık, montaj hikayesi nitelendirmede göz önüne gelecek mi? Hayır. Çünkü tali, ikincil derecede bir edim. Şayet satıcı fevkalade uzman bir kuruluş ise ve bu cihazın gelişmiş teknolojisi gereği ancak fevkalade uzman bir kişi tarafından kurulması gerekiyorsa; o halde montaj başkası tarafından yapılamayacağından; montaj, essentialia mertebesine yükseltilmiş olur.

Esaslı noktalar iki türlüdür;

Objektif esaslı unsurlar; tipik esaslı unsurlar

Subjektif esaslı unsurlar; tarafların esaslı unsur haline getirdikleri unsurlar

Tekrardan BK 2’ye dönecek olursak; bu karineyi nasıl çürüteceğiz? Tarafların anlaşmasına göre burada esasında tali olan bir nokta, asli olan bir noktaya çıkartılmıştır. Esasında dikkat ederseniz, kanun burada sözleşmenin yapılmasını kolaylaştırmış oluyor. Esasında, kuralımız o oluyor; esaslı unsurlar üzerinde anlaşmanın sağlandığı tüm hallerde sözleşme meydana gelmiş oluyor. Ne var ki BK’nın getirdiği bir karineye göre, şayet taraflarca ikincil bir nokta asli bir nokta haline çıkartılmışsa, bu sübjektif esaslı unsur üzerinde anlaşma olmadığı sürece sözleşme üzerinde anlaşma olmayacaktır. Sözleşmeyi yaptık, kural olarak sözleşmeyi yapmamız için essentialia üzerinde anlaşmamız yetiyor. Sözleşme oluştu dediğimiz andan itibaren taraflar arasında sözleşmeden kaynaklanan bir ilişki, düzen meydana gelir. Ve bu düzeni yöneten hükümler var. Sözleşmenin meydana geldiğini kabul ettik (asli unsurlar üzerinde anlaşıldıysa kabul ettik). Bu düzene hangi hükümleri uygulayacağız? Naturalia’yı uygulayacağız. Ama naturalia yetersiz kalabilir. Boşluk içerebilir. Bu boşluğu nasıl dolduracağız? İki görüş söz konusu;

Bir görüşe göre; boşluğu, sözleşmenin tamamlayıcı hükümleri ile dolduracağız (naturalia ile). Diğer bir görüş ise hayır diyor, naturalia değil, tarafların farazi iradelerine göre dolduracağız. Neden böyle diyor? Esasında farazi iradesine göre derken; gerekçesi şu; asli noktalarda anlaşmışlar fakat naturalia’da anlaşamamışlar. Sözleşme bu durumda meydana gelir. Demek ki ben bir satım sözleşme yaptım. Teslim yeri konusunda da illa benim evime getirilecek dedim. Bunun muhakkak evime getirilmesini istiyorum. Bu ikincil bir nokta olarak kalmış. Ama ben bunun kesin olarak yapılmasını istiyorum. O nedenle diyor ki; tarafların farazi iradelerinden yola çıkarak bir düzenleme yapılması lazım. Oysa hakim olan görüş, naturalia’nın boşluk söz konusu ise doğrudan doğruya naturalia hükümleri ile tamamlanması gerektiği noktasındadır. Esasında sözleşme boşluğu doldurulması, borçlar hukukunun fevkalade zor bir noktası.