Avrupa Ekonomik Topluluğu
Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu‘nun 1952 yılında kurulmasından sonra ortaya koyduğu başarılı gelişme, Avrupa’da sektör bazında olmayan daha geniş kapsamlı bir ekonomik birleşmenin gerçekleştirilmesi konusundaki görüşlerin ağırlık kazanmasına yol açmıştır. Ayrıca, Fransa’da Avrupa Savunma Topluluğu Anlaşması kabul edilmeyince yeni bir “Birleşik Avrupa Devletleri İçin Eylem Komitesi” (Committee of Action for United States of Europe) oluşturulmuştur. Kısmen bu Komite’nin çalışmaları kısmen de Benelüx ülkelerinin girişimi sonucunda AKÇT’ye üye ülkelerin Dışişleri Bakanları, İtalya’nın Messina şehrinde 1-2 Haziran 1955 tarihlerinde yaptıkları bir toplantıda, Belçika Dışişleri Bakan Paul Henri Spaak başkanlığında bir komite kurmuşlardır. Komite, Batı Avrupa’da öncelikle ekonomik entegrasyonu gerçekleştirecek yeni bir Topluluğun kurulması konusundaki çalışmalarını bir yıl içinde tamamlamıştır. Hazırlanan Rapor (Spaak Raporu) AKÇT yanında Avrupa Ekonomik Topluluğu ve EURATOM (Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu) isimli iki yeni topluluğun kurulmasını öneriyordu. Üç topluluğun üç ayrı komisyonu (yüksek otorite yerine) üç ayrı Bakanlar Konseyi, ortak bir Adalet Divanı ve Parlamentosu bulunacaktı.
29-30 Mayıs 1956 tarihlerinde Venedik’te yapılan toplantıda AKÇT Dışişleri Bakanları, Spaak Komitesi’nin hazırladığı Raporu görüşerek kabul etmiştir. Anlaşma taslağı üzerinde yapılan ayrıntılı görüşmelerden sonra Roma’da 25 Mart 1957’de imzalanan Anlaşmalar ile Avrupa Ekonomik Topluluğu (The European Economic Community; EEC) ile Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (The European Atomic Energy Community; EAEC veya EURATOM) kurulmuştur. Anlaşmalar, 1 Ocak 1958’de yürürlüğe girmiştir. Avrupa Ekonomik Topluluğu Anlaşması’nın süresi sonsuzdur (madde 240) ve Paris ile Benelüks Anlaşmalarını yürürlükten kaldırmamıştır. Roma Anlaşması, 248 madde ve 6 bölümden oluşmuştur. AKÇT (1951), AET (1957) ve EURATOM’u (1957) kuran anlaşmalar, Avrupa Birliği’ni kuran temel anlaşmalardır.
25 Mart 1957, Roma Antlaşması imzalanırken
AET ile EURATOM’un kuruluş aşamasında, Avrupalı ülkeler arasında önemli görüş ayrılıkları ortaya çıkmıştır. Bunlardan en önemlisi, İngiltere ile Fransa arasında Avrupa’da gerçekleştirilecek yeni ekonomik bütünleşmenin derecesi ile ilgili olanıdır. O tarihlerde İngiltere, İngiliz Uluslar Topluluğu’nun (Commonwealth) lideri durumunda bulunan ve Topluluğa üye ülkeler ile önemli ticaret, sosyal ve kültürel ilişkileri olan bir ülkedir. Bu niteliği dolayısıyla Batı Avrupa’da ortak pazar özelliğinde olmayan, daha az bağlayıcı ve serbest ticaret bölgesi ilkesine dayanan bir bileşmeden yana olmuştur. AET’nin kurulmasından sonra da ingiltere, bütün Avrupa’yı kapsayacak bir serbest ticaret bölgesinin yaratılmasını, buna AET’nin tek birrim, diğer ülkelerin de kendi başlarına katılmalarını Topluluğa önermiştir. Fakat bu teklif, Fransa tarafından reddedilmiştir. Çünkü Fransa, Avrupa’da sıkı bir işbirliğine yönelik bir birlik istemekteydi. Bütün bu gelişmeler üzerine İngiltere, AET’ye rakip olacak bu kuruluşa giremeyen Avrupalı ülkeler ile Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi’ni (EFTA) kurmuştur.
Roma Anlaşması, demokrasi ile yönetilen tüm Avrupa ülkelerinin AET’ye girebileceğini belirtmektedir. İngiltere, başlangıçta yukarıda belirtilen sebeple AET’ye katılmamıştır. İngiltere, başlangıçta yukarıda belirtilen sebeple AET’ye katılmamıştır. Avrupa’nın üç tarafsız ülkesi İsviçre, Avusturya, Finlandiya bu statüleri dolayısıyla AET’ye girmemişlerdir. Daha sonra 1989 yılında Avusturya AT’ye tam üyelik başvurusunda bulunmuştur. Kuzey ülkeleri İsveç, Norveç ve Danimarka ise, Finlandiya’yı yalnız bırakmamak ve İngiltere ile olan ekonomik bağlarını koparmamak için Toplulukların dışında kalmışlardır. Bu ülkelerden Danimarka daha sonra AT’ye katılmıştır. Bu gruba, İngiltere ile birlikte Topluluğa girene kadar İrlanda da dahildir. Güney ülkelerinden İspanya, Portekiz ve Yunanistan ise, o günün ekonomik şartlarında henüz AT üyeliğine hazır değillerdi.
Birleşme Anlaşması’na Brüksel Anlaşması ya da Füzyon Anlaşması da denir. 8 Nisan 1965 tarihinde Belçika’nın Brüksel kentinde imzalanmıştır. Dönemin üç Avrupa Topluluğu olan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu, Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu ve Avrupa Ekonomik Topluluğu’nu tek çatı altında birleştirmiştir. Anlaşma ile üç Topluluk, Avrupa Toplulukları adıyla anılmaya başlamıştır. Anlaşma, 1997 yılında Amsterdam Anlaşması’yla birlikte yürürlükten kalkmıştır.
