Ayni Hakların Çeşitleri

Ayni hakların çeşitli bakımından ayrımları söz konusu olabilir fakat eşya üzerinden sağladığı yetkiler bakımından ayrımı önemlidir;

• Mülkiyet Hakkı
• Sınırlı Ayni Haklar
  a) İrtifak hakları
  b) Taşınmaz yükü
  c) Rehin hakkı

Mülkiyet, hukuk düzeninin çizdiği sınırlar içerisinde tanıdığı en büyük yetkiye sahip haktır. Bunun yanında sınırlı ayni haklarda durum biraz daha farklıdır. Sınırlı ayni haklarda; mülkiyetten bazı yetkiler alınmış, bağımsızlaştırılmış ve kişilere tanınmıştır. Bu yüzden sınırlı ayni haklarda yetkiler mülkiyet hakkına göre daha sınırlıdır. Fakat ayniliğinde bir sınır söz konusu değildir. Ve sınırlı ayni haklar; istihkak ve el atma davası ile korunur. Sınırlı ayni haklarla mülkiyet hakkı sınırlanmaktadır.

İrtifak hakları nedir? Mülkiyetin içeriğindeki kullanma ve yararlanmaya ilişkin hakların bir kısmı veya tamamının kullanılmasını içermesi veya engellemesidir. Aktif kullanım varsa olumlu irtifak, pasif kullanım varsa olumsuz irtifaktır.

Rehin hakları nedir? Ayni teminattır. Bir alacağı temin etmek üzere eşya veya hak üzerine kurulur. Alacak ödenmediği taktirde alacaklı rehnin paraya çevrilmesini ister ve rehin paraya çevrilir, getirisinden alacaklı tatmin edilir, alacaklı alacağını alır. Doğrudan yetki abusus yetkisinde söz konusu olmaktadır. Rehin hakkı, eşyanın değerine ilişkin bir ayni haktır. Kullanamazsınız, yararlanamazsınız, ancak değerinden alacağınızı elde edebilirsiniz.

Taşınmaz yükü nedir? Taşınmaz yükünün Türk hukukunda hiç uygulaması olmamıştır. Eşyaya bağlı bir borç niteliğindedir. Büyük bir bostanınız var, bir domates fabrikasıyla iş yapıyorsunuz. Domates fabrikası, domateslerinizi almak istiyor. Diyor ki her sene bana şu kadar domates teslim edeceksin diyor. Rehin hakkına benzer bir teminat söz konusu. Eğer edimlerinizi yerine getirmezseniz, doğrudan doğruya sizin eşyanızı paraya çeviriyor alacaklı (veya taşınmaz yükü sahibi de diyebiliriz).