Eşya Hukuku 16 Ekim 2017 Ders Notu

TMK 976; “Fiili hakimiyetin geçici nitelikteki sebeplerle kullanılmaması veya kullanma olacağının ortadan kalkması zilyetliği sona erdirmez.” Zilyetlik iradeniz duruyor, diğer yandan ise fiili hakimiyet kaybı söz konusu olacak. Kullanılmamış veya kullanılamamış ise zilyetlik sona ermez diyor kanun maddesi.

Kullanmamaya veya kullanamamaya sebep olan olay geçici nitelikte bir olay mı? Burada her olayı kendi içinde bulunduğu şartlarla değerlendirmemiz gerekiyor. Asayişsizlik geçici nitelikte. Su altında kaldı geçici nitelikte mi? Gölcükteki geçici nitelikte değil. Ama dere taşıyor su altında kalıyor, geçici nitelikte. Malımız çalındı iyiniyetli üçüncü kişi çaldı, geçici nitelikte değil; sürekli bir kayıp söz konusu oldu. Zilyetliğin geçici nedenlerle kayıp olması kazandırıcı zamanaşımı açısından önem taşır.

TMK 777/2; “Zilyetliğin irade dışı kaybedilmesi halinde zilyet, bir yıl için de eşyayı ele geçirir veya açacağı bir dava yoluyla onu yeniden elde ederse kazandırıcı zamanaşımı kesilmiş olmaz.” Malın dolaysız fer’i zilyedin elinden onun rızası dışında elinden çıkması dolaylı asli zilyedi de sona erdiriyor.

Zilyetliğin korunması

TMK 981; “Zilyet, her türlü gasp veya saldırıyı kuvvet kullanarak defedebilir. Zilyet, rızası dışında kendisinden alınan şeyi taşınmazlarda el koyanı kovarak, taşınırlarda ise eylem sırasında veya kaçarken yakalananın elinden alarak zilyetliğini koruyabilir. Ancak, zilyet durumun haklı göstermediği derecede kuvvet kullanmaktan kaçınmak zorundadır.”

TMK iki dava öngörmüştür.

Üçüncü bir yol daha (özel bir kanunla öngörülmüştür); taşınmaz mal zilyetliğinin tecavüzlerine karşı idari yoldan koruma. (GENELLİKLE SINAVDA SORULUR) (SINAVDA ÇIKACAK)

Zilyedin kuvvet kullanma hakkı: TMK 981; Zilyet, her türlü gasp ve saldırıyı kuvvet kullanarak defedebilir. Zilyet rızası dışında kendisinden alınan şeyi taşınmazlarda el koyanı kovarak, taşınırlarda ise eylem sırasında veya kaçarken yakalananın elinden alarak zilyetliğini koruyabilir. Bir tanesinde fiili hakimiyet var da doğru dürüst kullanamıyorsun saldırıda, yani senin kullanma gücünü zorlaştırıyor, azaltıyor vs.; ötekinde ise hiç fiili hakimiyetin yok. Taşınırlarda daha çok gasp, taşınmazlarda ise daha çok saldırı söz konusu olur. Taşınmazlarda gasp çok ender durumlarda söz konusu olur.

Fiili hakimiyeti de taşınmazda kaybetmişsen, gasp söz konusu olabilir. Senin tarlana gasp eden kişi seni sokmuyor, duvar dikmiş, adam koymuş başına. Bu saldırı değil, bal gibi fiili hakimiyeti kullanamıyorsun; gasp diyoruz böyle durumlarda. Gasp, taşınmazlarda pekala olabilir fakat daha enderdir.

Gasp veya saldırı fiilinin failinin mutlaka kusurlu olması aranmaz. Ancak zilyetlik kanunda insan fiillerine karşı korunmuştur, doğa olaylarına karşı ya da hayvan fiillerine karşı koruma söz konusu değildir. Rıza dışı bir müdahale saldırı veya gasp olabilir.

Kuvvet kullanma hakkının kapsamı;

981/2; “Ancak, zilyet durumun haklı göstermediği derecede kuvvet kullanmaktan kaçınmak zorundadır.” Orantılılık esastır.

Kimler kullanabiliyor kuvvet kullanma hakkını? …. sy. 68-69 Fer’i zilyet, malı kendisinden zorla almaya kalkan asli zilyedi karşı bile bu hakkı kullanabilir.

Zilyetlik Davaları

1) Gasp nedeniyle bir dava söz konusu. (Geri verme)

2) Saldırının sona erdirilmesi

3) Saldırı sebebinin önlenmesi

Bunların peşinde bir de haksız fiile dayanan tazminat davaları var.

Rızası olmadan zilyetliğine son verilen kimse, gasp edilen malının iadesini bu davayla istiyor. Eğer ortada bir hak zilyetliği varsa, kişi hakimden hak zilyetliğinin tekrardan tesis edilmesini talep ediyor. Gasp nedeniyle dava açıyorsunuz; bu davada malı geri almak için neyi kanıtlayacaksınız? O malın daha önce zilyedi olduğunuzu ve malın gasp edildiğini (hukuka aykırı bir fiille rızanız olmadan malın sizden alındığını) kanıtlayacaksınız. Dava açıldığı zaman 982/1; “Başkasının zilyet bulunduğu bir şeyi gasp eden kimse, o şey üzerinde üstün bir hakka sahip olduğunu iddia etse bile onu geri vermekle yükümlüdür.” Bu davalarda tartışılan hak değil, zilyetliktir. Yani davadan önceki duruma getirilmesi, bunun tespiti; amacımız bu. Bu nedenle zilyetlik davalarında üstün hakkınızı iddia etseniz, ileri sürseniz de bu davada buna yer verilmiyor. Ama sadece gasp halinde açılan davada eğer daha üstün hakkınızı dava sırasında derhal kanıtlayabiliyorsanız, malı geri vermekten kurtuluyorsunuz. TMK 982/2; “Davalı, o şeyi davacıdan geri almasını gerektirecek üstün bir hakka sahip olduğunu derhâl ispat ederse onu geri vermekten kaçınabilir.” Mesela adamın bilgisayarı çalınmış, faturadan seri numarasını gösteriyor; veya adamın saati çalınmış, açıyor kapağını içinde yazan ismini gösteriyor.

Zilyetlik davalarında, gasba geri verme davasını zilyetlik sıfatı olan herkes açabilir. Bu davayı fer’i zilyet asli zilyede karşı da açar.

Rehin süresi bitmiş, kira süresi bitmişse malik bu davayı açabilir mi kiracıya? Rızayla verilmiş bir şeyin gaspı olmaz. Kiracı sözleşmeyi ihmal edip süreyi uzatsa dahi gasp davası açılmaz. Niye gasp nedeniyle dava açılmıyor? Bu hakkın tartışıldığı bir davanın konusu olabilir. Oğuzman hocanın kitabında açılabilir deniyor. İsviçre’de hakim olan fikir açılmaz diyor. Zilyetlik davalarında hak tartışılmıyor, zilyetlik tartışılıyor, o nedenle açılmaması gerekir.

Tazminat davası; Zilyetlik davalarında basit yargılama gerekir (sulh mahkemesinde görülür). Buradaki tazminat davası, gasp fiilinin derhal ve doğrudan sonucu olarak ortaya çıkardığı zararları karşılamak içindir diyorlar.

Saldırı halinde açılacak davada aslında üstün hak hiç dinlenmiyor. Gasp halinde derhal kanıtlarsa vs. malı iade etmekten kaçınabiliyor ya, saldırı halinde olduğunda üstün hak hiç dinlenmiyor kanıtlasa da. Saldırı halinde de hak sahipliği tartışılmıyor. Saldırı halinde neleri talep edebiliyorsunuz? Saldırının sona erdirilmesini, saldırı sebebinin önlenmesini talep edebiliyorsunuz.

Zilyetlik davalarında yargılama usulü

Sulh hukuk mahkemesi davayı görmekle görevli. Basit yargılama usulü uygulanır. Hakim burada uyuşmazlığı çözmüyor aslında. Hakim burada önceki hukuki durumu tesis ediyor. Hak düşürücü süre zilyedin fiili ve faili öğrenmesinden itibaren 2 ay ve her halde 1 yıl. (Buradaki 1 yıl geçici kesinti süresi ile paralellik gösteriyor! sy. 75)