Borçlar Hukuku Özel Hükümler Satış Sözleşmesinde Yarar ve Hasarın İntikali

SATIŞ SÖZLEŞMESİNDE YARAR VE HASARIN İNTİKALİ

Hasar —> Satılanın taraflardan herhangi birinin sorumlu olmadığı sebeplerden dolayı telef olması veya değerinin azalmasıdır. Tarafların sorumlu olmadığı haller MÜCBİR SEBEP ve UMULMAYAN HAL şeklinde olabilir.
1) Kötüleşme olmalıdır. Ya tamamen telef olmalı ya da değerinde azalma kısmi telef olmalıdır.
2) Kötüleşme tarafların ikisinden de kaynaklanmamalıdır.Hasar borçlunun kusurundan gelirse zaten imkansızlık veya ayıba sebebiyet verme olur.
3) Kötüleşme sözleşmenin kurulması ve ifa arasındaki zamanda gerçekleşmelidir. Sözleşme kurulmadan önce gerçekleşirse başlangıçta imkansızlık olur. Teslimden sonra bozukluk olmuşsa ayıplı ifa söz konusudur.

EDİM HASARI
Hasara rağmen satıcının aynen ifa veya onun yerini tutan bir tazminatı ödemekle yükümlü olup olmadığı meselesi edim hasarı meselesidir.
Eğer satıcı aynen ifa ile yükümlüdür, aynen ödemeyi yapamıyorsa müspet zararı ödemekle yükümlüdür diyor isek edim hasarına satıcı katlanmış demektir.
Eğer hasar ortaya çıkınca satıcı borcundan kurtuluyor ise edim hasarına alıcı katlanmıştır deriz.
Edim hasarı hem tek tarafa hem iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerde ortaya çıkabilir.

KARŞI EDİM HASARI(BEDEL HASARI)
Satış sözleşmesi gibi tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerde ortaya çıkar. Bedel hasarı satılanın hasara uğraması sebebiyle satıcının gereği gibi ifa yükümlülüğünden kurtulmasına rağmen, alıcının satış bedelinin tamamını ödemek zorunda olmasıdır.
Satıcı borcundan kurtulmuş olmasına rağmen alıcı bedeli ödemek zorunda ise karşı edim hasarına alıcı katlanmış olur. Satıcı borcundan kurtulmuş ve alıcı da bedeli ödemekten kurtulmuş ise karşı edim hasarına satıcı katlanmış olur.

Satış Sözleşmesinde Edim Hasarı 1. Aşama
Edim eğer cins borcu ise edim hasarına satıcı katlanır. Aynen ifa veya müspet zarar tazmin edilir.
Edim eğer parça borcu ise satıcıya yüklenemeyecek bir sebepten dolayı telef olmuş ise artık satıcıdan ifa talep edilemez.
2. Aşama
TBK 208  – Kanundan, durumun gereğinden veya sözleşmede öngörülen özel koşullardan doğan ayrık hâller dışında, satılanın yarar ve hasarı; taşınır satışlarında zilyetliğin devri, taşınmaz satışlarında ise tescil anına kadar satıcıya aittir.
İstisnalar: Kanunda bunun tersi öngörülmüş olabilir.
Durumun gereğinde bu durumun tersi doğabilir.
Sözleşmede taraflar aksini kararlaştırabilir(mesafe satışlarında karşılaşılır.)

TBK 208/2 Taşınır satışlarında alıcının satılanın zilyetliğini almada temerrüde düşmesi durumunda satılanın yarar ve hasarı alıcıya geçer.Teslime hazır şeyi almayan alacaklı sonuçlarına katlanır.

TBK 208/3 Satıcı alıcının isteği üzerine satılanı ifa yerinden başka bir yere gönderirse yarar ve hasar, satılanın taşıyıcıya teslim edildiği anda alıcıya geçer.
İFA YERİ
Tam ve gereği gibi ifadan bahsedebilmek için ifa yeri önemlidir. İfa yeri taraflar nereyi kararlaştırmışsa orasıdır ancak sözleşmede bir düzenleme yoksa yedek hükümler devreye girer.
Para borcu —- Alacaklının ödeme zamanındaki yerleşim yerinde ödenir. Götürülecek borçtur.
Cins borcu —-  Sözleşmenin kurulduğu sırada borçlunun yerleşim yerinde ödenir. Alınacak borçtur.
Parça borcu— Sözleşmenin kurulduğu sırada parça nerede ise orada ifa edilir.

Satıcının satış konusu şeyi bir yerden bir yere nakletme yükümlülüğü bulunmuyorsa kanuni ifa yerinde teslim edilecek ise YERİNDEN SATIŞ söz konusudur.Alıcı hareket halindedir.

Satış konusu şeyi satıcı sözleşme gereği bir yerden bir yere nakletmekle yükümlü ise ADİ MESAFE SATIŞI vardır.
Satıcı satış konusu şeyi alıcının ayağına götürüyor ise NİTELİKLİ(MEVSUF) MESAFE SATIMI vardır. Bu durumda satıcı teslimi borçlanır.

Yarar ve hasar dediğimizde satış sözleşmesinin kurulmasından ifa edileceği ana kadar geçen süre zarfında satış konusu şeyde meydana gelen iyileşme, değer artışından kimin faydalanacağı kötüleşme, değer azalmalarına kimin katlanacağı sorununu anlıyoruz. Genellikle menkul satışında karşımıza çıkar.

Yarar —> Sözleşme kurulduktan sonra ifadan önce kendiliğinden veya her malikin normal faaliyetleriyle satılanda meydana gelen her türlü fazlalıktır. Örneğin satılan bahçeden toplanan meyve, satılan atın yarıştan kazandığı ikramiye kimin olacak?
Yarar da hasarın geçtiği andan itibaren alıcıya aittir. Tek istisnası taliki şarta bağlı satışlarda satılanın satış gerçekleşmeden alıcıya teslim edilmiş olması halidir. Bu durum yalnızca şart gerçekleşince anlam kazanır.
TBK 172 Borcun konusunu oluşturan şey koşulun gerçekleşmesinden önce alacaklıya verilmiş ve koşul gerçekleşmiş ise koşul gerçekleşene kadar elde ettiği yararların sahibi olur.
Eğer koşul gerçekleşmezse alacaklı elde ettiği yararları vermekle yükümlüdür. Eğer hasar söz konusu olmuş ise ve şart gerçekleşmez ise alıcı karşı edim hasarına da katlanmaz.