Kısa Süreli Hapis Cezalarının Seçenek Yaptırımlara Çevrilmesi
Kısa Süreli Hapis Cezalarının Seçenek Yaptırımlara Çevrilmesi
Cezaların, özellikle de kısa süreli hürriyeti bağlayıcı cezaların diğer bir yaptırıma çevrilmesine, seçenek yaptırım veya cezaların dönüşümü denmektedir.
Kanun koyucu bazı hallerde kişinin sırf hapis cezasına mahkum olmasının cezanın infazından beklenen uyarı fonksiyonunu yerine getireceği ve bu kişinin etkin pişmanlık duymasını sağlayabileceği, kısa süreli hapis cezasına mahkum olan kişinin eğitim durumu, çevresi ve ahlaki eğilimlerine göre ıslahı gerekmeyen tesadüfi bir suçlu olabileceği, kısa süreli hapis cezalarının infaz kurumunda çektirilmesinin başkaca bir takım sakıncalar doğurabileceği gerçeğinde hareketle, kısa süreli hapis cezaları için 50. Maddede çeşitli seçenek yaptırımlar öngörmüştür.
Seçenek Yaptırıma Çevirmenin Şartları
Objektif nitelikli şart: TCK 50’de seçenek yaptırımlara çevirmenin, bir yıl ve daha az süreli hapis cezaları bakımından söz konusu olacağı belirtilmiştir.
TCK 50; “Taksirli suçlardan dolayı hükmolunan hapis cezası uzun süreli de olsa, bu ceza, diğer koşulların varlığı halinde, birinci fıkranın (a) bendine göre adli para cezasına çevrilebilir. Ancak, bu hüküm, bilinçli taksir halinde uygulanmaz.”
Sübjektif nitelikli şart: Hakim, kısa süreli hapis cezalarını seçenek yaptırımlardan birine çevirme konusundaki kararını, suçlunun kişiliğine, sosyal ve ekonomik durumuna, yargılama sürecinde duyduğu pişmanlığa ve suçun işlenmesindeki özelliklere göre verecektir.
Seçenek Yaptırıma Zorunlu Çevirme
Kısa süreli hapis cezalarını 50. Maddesinde öngörülen seçenek yaptırımlardan birine çevirip çevirmeme konusunda hakime takdir yetkisi verilmiştir. Ancak 50. maddenin 3. fıkrasında seçenek yaptırıma çevirme konusunda hakimin takdir yetkisinin kaldırıldığı bir hale yer verilmiştir. Buna göre, daha önce hapis cezasına mahkum edilmemiş olmak kaydıyla mahkum olunan otuz gün ve daha az süreli hapis cezası ile fiili işlediği tarihte on sekiz yaşını doldurmamış veya altmış beş yaşını bitirmiş bulunanların mahkum edildiği kısa süreli hapis cezasının seçenek yaptırımlardan birine çevrilmesi zorunludur.
Seçenek Yaptırımlar
Maddede kısa süreli hapis cezalarına seçenek olan yaptırımlar örnekleyici değil, tahdidi olarak sayılmıştır. Bu nedenle kısa süreli hapis cezasının maddede öngörülmeyen bir tedbire çevrilmesi mümkün değildir. Dolayısıyla yeni kanun çerçevesinde kısa süreli hapis cezasının bir seçenek yaptırım olarak, örneğin devlete ait bir kütüphanede kitap okumaya çevrilmesi mümkün değildir.
- Adli para cezası
- Mağdurun veya kamunun uğradığı zararların giderilmesi
- Bir eğitim kurumuna devam etme
- Belirli yerlere gitmekten veya belirli etkinlikleri yapmaktan yasaklanma
- Ehliyet ve ruhsat belgelerinin geri alınması, belli bir meslek ve sanatı yapmaktan yasaklanma
- Kamuya yararlı bir işte çalıştırılma
Seçenek Yaptırıma Çevirmenin Sonuçları
Kısa süreli hapis cezasının seçenek yaptırımlardan birine çevrildiği hallerde uygulamada asıl mahkumiyetin, bu madde hükümlerine göre çevrilen adli para cezası veya tedbir olduğu kabul edilecektir. Bu hükmün tekerrür ve erteleme kurumlarının uygulanabilirlik şartlarını doğrudan etkilediğini belirtmek gerekir.
Kısa süreli hapis cezalarının seçenek yaptırımlardan birine çevrildiği ve bu yaptırımın gereğinin yerine getirilmediği hallerde ne şekilde hareket edileceği de kanunda gösterilmiştir. TCK 50/6’ya göre; kısa süreli hapis cezasının seçenek tedbirlerden birine çevrilmesine ilişkin hüküm kesinleştikten sonra Cumhuriyet savcılığınca yapılan tebligata rağmen 30 gün içinde seçenek tedbirin gereklerinin yerine getirilmesine başlanmaması veya başlanıp da devam edilmemesi durumunda, hükmü veren mahkeme kısa süreli hapis cezasının tamamen veya kısmen infazına karar verir ve bu karar derhal infaz edilir. Hakim hapis cezasından çevrilen tedbirin hangi süre ile infaz edildiğini tespit edip, kalan sürenin infazına karar verecektir.[1]
Seçenek yaptırımın gereklerinin yerine getirildiği hallerde, kısa süreli hapis cezası infaz edilmeyecek ve kişi açısından bu cezaya mahkumiyete bağlı sonuçlar doğmayacaktır.
Kısa Süreli Hapis Cezalarının Özel İnfaz Usulleri
Kısa süreli hapis cezalarının infazı bakımından CvGTİHK’da bazı özel yöntemler kabul edilmiştir. Altı ay veya daha az süreli hapis cezaları, hafta sonu infaz, geceleri infaz ve konutta infaz gibi özel usullerle infaz edilebilecektir. Kanunda bu imkandan yararlanabilmek bakımından mahkum olunan cezanın süresi dışında bir koşula yer verilmemiştir. Ancak mahkemenin süre koşulunu sağlayan her hükümlü hakkında bu kararı vermek zorunluluğu da bulunmamaktadır.
[1] Kısa süreli hapis cezası seçenek yaptırım olarak adli para cezasına çevrilmiş ve bunun gereği hükümlü tarafından yerine getirilmemişse, CvGTİHK m. 106; “Hükümlü, tebliğ olunan ödeme emri üzerine belli süre içinde adli para cezasını ödemezse, Cumhuriyet Savcısının kararı ile ödenmeyen kısma karşılık gelen gün miktarı hapis cezasına çevrilerek, hükümlünün iki saat çalışması karşılığı bir gün olmak üzere kamuya yararlı bir işte çalıştırılmasına karar verilir. Buna da uyulmazsa çalıştığı günler hapis cezasından mahsup edilerek kalan kısmın tamamı açık ceza infaz kurumunda yerine getirilir.”
