Uluslararası Örgütler / Uluslararası Kamu Hukuku Ders Notu

ULUSLARASI ÖRGÜTLER

Artık çoğu uluslararası anlaşmazlık uluslararası örgütler içinde çözüldüğü için uluslararası örgütlere üye olmamak devletlerin çözümsüzlük yaşamasına sebep olmaktadır.

Devletleri uluslararası bir anlaşmayla kurdukları ama devletlerden ayrı bir hukuki kişiliğe sahip ve bir sürekliliğe sahip yapılardır. Uluslararası örgütler üç unsurla tanımlanır:

1)Antlaşmayla kurulma

Örgütü kuran antlaşma örgütün organizasyonunu düzenler. Her antlaşma örgüt kurmaz. Örneğin Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi örgüt kuran bir antlaşma değildir. Ama her örgüt bir antlaşmayla kurulur. Örgüte üyelik antlaşmaya taraf olmakla mümkündür. Antlaşmaya taraf olmak için antlaşmayı onaylamak ve tevdi etmek gereklidir. Fakat bu yeterli değildir. Örgütün de üyeliği kabul etmesi gerekir. Buna açık örgüt/kapalı örgüt bahsinde değinilecektir.

 

Örgütü kuran antlaşmayı yapan devletlere kurucu üye denir. Antlaşmaya sonradan taraf olanlar ise katılımcı üyedir. Kurucu ve katılımcı üyeler arasında kural olarak bir fark yoktur, üyeler eşittir. Üyelerin eşitliği antlaşmaların kendi özelliğinden kaynaklanan sebeplerle bozulabilir. Örneğin BM Güvenlik Konseyindeki 5 daimi üyenin veto hakkı veya Dünya Ticaret örgütündeki ağırlaştırılmış oy prensibi: buna göre daha fazla aidat ödeyen devlet daha çok oy hakkına sahip. Görüldüğü gibi bu eşitsizlikler kurucu veya katılımcı olmakla alakalı değildir, antlaşma hükümlerinden kaynaklanır.

 

2)Ayrı bir hukuki kişilik

Devletin hukuki kişiliği asli ve tamdır. Uluslararası örgütlerinki ise türevsel ve ikincildir. Onlara hukuki kişilik veren üye devletlerdir. (Elbette devletlerin uluslararası örgütlerden bağımsız bir hukuki kişiliği vardır.) Üye devletler o uluslararası örgüte ne kadar yetki vermişse örgütün kendisi bununla sınırlıdır. Uluslararası örgütlerin belli bir alana özel, spesifik bir kişiliği vardır. Kısaca: Devletin egemenliği asli ve tamken uluslararası örgütlerinki türevsel ve sınırlıdır.

 

NOT: Devletlerin insan unsuru vardır. Uluslararası örgütlerin yoktur. Fakat AB bunun istisnasını oluşturur çünkü supranasyonel örgüttür. AB vatandaşlığı söz konusudur.

 

3)Sürekli bir yapı

Avrupa Güvenlik İşbirliği Teşkilatı eskiden Avrupa Güvenlik İşbirliği Konferansıydı. Böylece süreklilik arz ettiği için hukuki bir kişiliğe dönüştü. Konferans şeklinde toplanıp dağılma söz konusuysa süreklilik yoktur, örgüt değildir. Sürekli bir yapı gereklidir.

Uluslararası örgütlerin yapısı devletlerinkine benzeyebilir. Yasama, yürütme ve yargı organlarına sahip olabilirler. Ama bu şart değildir, örneğin yargı organı olmayabilir. Örgütler kendi amaçlarını gerçekleştirmek için ihtiyaç duydukları organları kurarlar. Ana organlar örgütün ana antlaşmasına adı geçen organlardır. BM’de 6 tanedir. Ana organlar alt organlar(tali/yardımcı organlar) kurabilir.

 

Uluslararası Örgütlere ilişkin Ayrımlar

  • Devletlerarası/ Hükümetler Arası Uluslararası Örgütler-Hükümet Dışı Örgütler (NGO)

İkisinin de faaliyet alanı uluslararası olmakla beraber kuruluş açısından farklılık gösterirler. Devletlerarası Uluslararası örgütlerde üyeler devletlerdir. NGO’larda ise devlet dışındaki tüzel kişiler üyedir. NGO’lar devlet dışındaki tüzel kişilerin uluslararası alanda faaliyet gösterebilmesi amacıyla kurulurlar. Devletlerarası uluslararası örgütler devlerin kendi aralarında yaptıkları antlaşmalarla kurulurken NGO’lar tüzel kişiler arasında yapılan işlemle kurulur. NGO’lar da uluslararası örgüttür ama uluslararası kamu hukukunun anladığı şekilde değil. Biz devletlerarası uluslararası örgütlerden bahsedeceğiz ve esas olarak bunları uluslararası örgüt olarak adlandıracağız.

  • Açık Örgüt /Kapalı Örgüt

Üyelik bütün devletlere açıksa ve kolay şartlara bağlanmışsa bu bir açık örgüttür. Örneğin Birleşmiş Milletler ve Avrupa Konseyi açık örgütlerdir. Üyelik koşullarını zor şartlara bağlayan ve oybirliği/consensus esasına bağlayan örgütler ise kapalı örgütlerdir. Avrupa Birliği ve NATO buna örnektir.

  • Evrensel Örgüt/Bölgesel Örgüt

Coğrafi kıstasa göredir. Üyelerin belli coğrafi kıstasları karşılamaları gerekiyorsa bölgesel örgüt (örn: Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü), gerekmiyorsa evrensel örgüttür. Bu ayrım açık/kapalı örgüt ayrımından farklıdır. Örneğin Avrupa Konseyi açık ve bölgesel bir örgüttür. Avrupa Birliği ise kapalı ve bölgesel bir örgüttür.

You may also like...

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir