Devletin Ülkesel Yetkisi / Uluslararası Kamu Hukuku Ders Notu

DEVLETİN ÜLKESEL YETKİSİ

Devletler ulus devlet (sade/basit/merkezi devlet) veya birleşik devlet (mürekkep devlet) olabilir. Birleşik devletler federasyon veya konfederasyon olarak karşımıza çıkar. Federasyonda federe devletlerin ayrı bayrakları, anayasaları yoktur. Federe devletler uluslararası alanda ayrı ayrı temsil edilmezler, uluslararası hukuk bakımından kişilikleri yoktur. Bu tür devletlere Almanya ve Amerika örnek verilebilir. Konfederasyonlara örnek ise SSCB’dir. Her cumhuriyetin kendi bayrağı ve anayasası vardır. Bunun yanında bir de bağlı bulundukları devletin (SSCB) anayasası vardır. Her cumhuriyet uluslararası alanda ayrı ayrı temsil edilebilir.

Devlet kendi ülkesi üzerinde münhasır, asli ve tam bir yetkiye ve egemenliğe sahiptir. Bu egemenliğe/yetkiye hiçbir devlet veya uluslararası örgüt karışamaz.

Devlet, ülkesinde bulunan yabancılar üzerinde de yetkiye sahiptir. Devlet hangi devletin vatandaşlarına vize uygulayacağına kendisi karar verir ve vize verme yetkisi tamamen devlete aittir. Sınır dışı etme de ülkesel yetkinin bir sonucudur. Yabancılar her zaman sınır dışı edilebilir. Devlet kendi ülkesine sığınmış suçluları iade edip etmemekte kural olarak özgürdür.

Devletin Ülkesel Yetkisinin İstisnaları

Devlet ülkesel yetkisini başka devletlere zarar verecek şekilde kullanamaz. Örneğin bir devlet kendi ülkesinde başka ülkeleri etkileyecek boyutta çevre kirliliği yaratmamalıdır. Bir devlet ülkesinde bir boğazına mayın döşeyip geçen yabancı gemileri patlatamaz. Bir devlet ülkesini bir devletin başka bir devlete saldırması için araç olarak kullanamaz.

Devlet ülkesinde bazı hukuki süjeleri yargılayamaz, bu süjeler cezai yargıya tabi değildir.

Devlet, ülkesindeki diplomatik temsilcileri tutuklayamaz, yargılayamaz.

Devlet başka bir devleti kendi ülkesinde yargılayamaz. Bu devletlerin egemen eşitliği ilkesine aykırıdır.

Bir devlet uluslararası örgütü kendi ülkesinde yargılayamaz.

Devlet zararsız geçişe müdahale edemez.

Zararsız geçiş karasularından veya boğazlardan olabilir (Montreux Boğazlar Sözleşmesi). Devlet geçiş ile ilgili bir tehlike varsa bunu bildirmekle yükümlüdür.

Devlet bazen ülkesinin bir kısmını silahsızlandırma yükümlülüğü altında olabilir.

Silahsızlandırma silahtan ve askerden arındırma şeklindedir. Buna örnek Doğu Ege adalarının askerden arındırılmış statüsüdür. Doğu Ege adaları Boğazönü Adaları, Merkez Doğu Ege Adaları ve Güneydoğu Adalarıdır. Bunlar farklı hükümlere tabidirler. Yunanistan’ın kısmen veya tamamen asker bulundurması yasaktır.

Yabancı askeri üsler

Bunlar da ülkesel egemenliğe istisnadır. Devletin askeri üsler üzerinde ne ölçüde yetkili olduğu genelde sözleşmelerle çözülen sorunlardır.