Milletler Cemiyeti / Uluslararası Kamu Hukuku Ders Notu
Milletler Cemiyeti
Gerçek anlamda ilk uluslararası örgütlenme I. Dünya Savaşı sonrası Milletler Cemiyeti (Cemiyet-i Akvam) ile başlamıştır. Bu örgüt I. Dünya Savaşını bitiren Versailles Barış Antlaşması ile kurulmuştur. Türkiye Milletler Cemiyetine 1932’dde üye olmuştur. Türkiye’nin fiili üyeliği 7 yıl sürmüştür. Türkiye Milletler Cemiyeti döneminde üç temel sorunla uğraşmıştır:
- Ahali mübadelesi: MC üyesi olmadığımız döneme denk gelir, buna rağmen muhatap olduk.
- Musul sorunu: İngiltere Musul’un Irak’ta kalmasını istiyordu. Türkiye ise Musul’da referandum yapılmasından yanaydı fakat İngiltere buna rıza göstermedi çünkü Musul’daki Türkmen nüfusun çoğunluğu sebebiyle referandumun sonucunun Türkiye lehine olacağını öngörüyordu. Türkiye bu sorunu çözmek için MC’ya başvurdu. Bulunan çözüm Musul’un 25 yıl İngiltere mandatörlüğünde kalması ve İngiltere’nin Türkiye’ye 10 yıl boyunca petrol gelirinden pay vermesi oldu. Türkiye bu karara MC üyesi olmadığı için itiraz etti fakat sonuç olarak 1925’te İngiltere ile anlaşmaya vardı ve Musul’u kaybetti.
Not: Lozan’da Musul’la ilgili madde yoktur.
Musul sorunu sebebiyle Türkiye Milletler Cemiyetine tepkiliydi ancak II. Dünya Savaşı yaklaşırken bu örgüte üye olma gereksinimi doğdu. Türkiye MC’nin daveti üzerine katıldı. Davete icaba meclis karar verdi ve üye olundu.
- Hatay sorunu: Fransa Hatay’ın Fransa kontrolünde Suriye’de kalmasını savunuyordu. Türkiye ise Türkiye sınırları içinde kalmasını savunuyordu. Fransa Hatay’a ilişkin egemenlik verdi yapacak olduğunda Türkiye’ye sormasına ilişkin hüküm vardı. MC bu hükmü destekledi. Görüşmelere başlandı. 1938’de referandum yapıldı. 22/40 Türkmen milletvekili çıktı. Bu vekiller Hatay’ın bağımsızlığına karar verdiler. 1 yıl sonra, 1939’da Hatay Türkiye ile birleşme kararı aldı.
Milletler Cemiyetinin organlardı vardı. Uluslararası Daimi Adalet Divanı Milletler Cemiyetinin organı değildi fakat örgüte ilişkindi. MC amacı barışı sağlamaktı ama bu amaca ulaşılamadı. MC 1939’a kadar görev yaptı. 1945’te ise hukuki varlığı sona erdi.
