İdare Hukukuna Giriş
Kamu hukuku özel hukuk ayrımı roma hukukuna kadar uzanır.
1. Hukuki ilişkinin tarafları tam olarak ayrım yapılmasında belirleyici değildir.özel hukuk hem kişiler arası yani gerçek kişi tüzel kişi hem de idare ile kişiler arasındaki ilişkilere uygulanabilir.
Kamu hukuku kuralları her zaman taraflardan birinin idare olduğu hukuki ilişkilere uygulanır.
2. Özel hukuk taraflar arasında EŞİTLİK var ise uygulanır. Özel hukuk eşitler arası ilişkileri düzenle ve hukuki sonucun ortaya çıkmasında eşit konumda bulunan her iki tarafın da iradesine ihtiyaç duyar.
Devlet kamu gücü kullanma yetkisine sahiptir. Kamu gücünü kullanma yetkisi devlete tek yanlı iradesiyle kendi belirlediği hukuki durumu muhatabına kabul ettirme ve hatta zor kullanarak yerine getirme hakkı ve yeteneğidir. İdarenin tek yanlı irade açıklaması hukuki sonucu doğurmaya yeterlidir.
3. Taraflarından biri idare olsa bile özel hukuk ilişkileri irade serbestisine dayanır. Hukuki ilişkinin taraflarından biri diğerine karşı üstün değildir. Birinin diğerini zorlama hak ve yeteneği yoktur.
Kamu hukuku ilişkilerinde idare KAMU YARARI’ nı temsil eder ve hukuki ilişkinin karşı tarafına yönelik kamı gücü kullanabilir.
KAMU YARARI —> Zamana ve mekana göre değişiklik gösterir. Milli niteliktedir. Neyin kamu yararı olduğu kararını verecek organ milli iradenin temsilcisi YASAMA organıdır. İdari işlemler gibi kanunlar da kamu yararına yöneliktir ve kamu yararını amaçlar. İdare kamu yararını gözetmek ve kamu yararına uygun davranmakla yetkili ve görevlidir. Kamu yararının niceliği değil niteliği önemlidir. Çoğunluğun yararı her zaman kamu yararı değildir. Bazen tek kişinin yararı kamu yararıdır(örneğin ambulansın trafikte öncelikli olması). Hem kişisel hem de kamu yararlarının çatışması durumunda niteliği üstün olanın yararı tercih edilir.
Kamu gücünü kullanma yetkisine sahip devlet kamu yararını temsil eder ve kişisel yararlardan üstün tutulur. Kamu yararı karşısında bertaraf edilen kişisel yarar MEŞRU VE KORUMAYA LAYIK olması halinde kişisel yarar sahibine tazminat ödenir.(kamulaştırma)
Bireylerle ilişkilerde üstün olan idare değil onun temsil ettiği kamu yararıdır. Kamu yararı bireyin de yararıdır. Kamu gücü kamu yararını üstün kılmak için idareye tanınan ve asla keyfi olarak kullanılamayacak bir yetkidir. İdare özel hukuk sözleşmesi yapsa bile kamu yararını korumak amacıyla kurallara tabidir. Tam bir serbestiye sahip değildir. Karşı tarafı serbestçe seçemez ve uyması gereken usul kuralları vardır.
İDARE
Fonksiyonel anlamda idare bir faaliyeti ifade eder. Devletin yerine getirdiği faaliyetleri ifade eder.
organik anlamda idare herhangi bir yönetim işinin yapıldığı veya resmi bir işin görüldüğü daire, kurum, kuruluşu ifade eder. İdari teşkilat anlamındadır.
İdare kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir. Hem idari teşkilat hem idari faaliyet idare kelimesini ifade eder.
İDARİ FAALİYET VE BİREYSEL FAALİYET
İkisi güdülen amaç ve kullanılan araç bakımından farklıdır.
1. İdarenin amacı kamu yararıdır. Özel hukuk kişilerinin faaliyetlerindeki amacı kişisel yarardır. Menfaatlerini gerçekleştirmek için hareket ederler.
2. Özel hukuk ilişkilerinde eşitlik vardır. İrade serbestisi ve sözleşme serbestisi vardır. İdarenin temsil ettiği kamu yararı kişisel yararın üstündedir. Kamu gücü kullanma yetkisi vardır.
3. İdari faaliyet toplumda güvenlğin sağlanması, genel sağlığın korunması vb. faaliyetlerin planlanmasını organizasyonunu gerçekleştirir. Kamu faaliyetinin konusu kamu hizmetidir. Kamu hizmeti kanunla belirlenir. Yasal bir dayanağı vardır.
Özel kişiler istedikleri her zaman kanunla yasaklanmamış her konuda faaliyette bulunabilirler.
4. İdari faaliyetin araçları idari işlem ve eylemlerdir. İdare faaliyetlerini yerine getirirken hiçbir makam veya organın izni ya da onayı olmadan karar alır ve bu kararları uygular. Re’sen hareket re’sen icra yetkisine sahiptir.
Özel hukuk ilişkileri karşılıklı irade beyanlarının uyuşması sonucu yapılan sözleşmelerin konusunu oluşturur.
5. İdari faaliyet talep olmaksızın kendiliğinden yerine getirilen tüm ülkede yürütülen yaygın bir faaliyettir. Sürekli icra edilir. İyi idare hissedilmeyen idaredir.
bireysel faaliyetler kişisel yarar için karşılık beklenerek ve talebe cevap vermek üzere yerine getirilir.
6. Her ikisine uygulanan hukuk kuralları ve faaliyetlerin yürütülmesi sırasında ortaya çıkacak uyuşmazlıkların çözüm yeri farklıdır. İdari faaliyet yürütülürken oluşan uyuşmazlıkların çözüm yeri adli yargıdan bağımsız idari yargı yerleridir. Bireysel faaliyetlerden oluşan uyuşmazlıkların çözüm yeri adli yargıdır.
DEMOKRATİK HUKUK DEVLETİNDE İDARE
Demokrasi evrensel bir idealdir. Bir hukuk düzeninde idarenin işleyişinin demokratik olabilmesi için bireylerin seçme seçilme hakkına sahip olmaları ve idareyi etkileyebilme imkanına sahip olmalıdır. İdareyle işbirliği yapmış olurlar. İdarenin karar alma süreci önceden belli bir usule bağlanmış olması demokrasinin önemli bir unsurudur.
İdarenin hedefi insan haklarının gelişmesi ve bireylerin huzur, mutluluk, refahının sağlanmasıdır. İdare hukuku hukuk devletinin hukukudur. Bireyleri idareye karşı da korur.
İDARE HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ
1. İdare hukuku yeni bir hukuk dalıdır.19. yy da hukuk devleti ve modern devlet anlayışı sonucu ortaya çıkmıştır.
2. İdare hukuku bağımsız bir hukuk dalıdır. Kendine özgü ayrı bir hukuk dalıdır.
3. İdare hukuku pozitif bi hukuk dalıdır. Bir ülkede belli bir dönemde veya halen yürürlükte bulunan hukuk kuralları pozitif hukuktur. İdare hukuku taraflardan en az birinin idare olduğu ve idarenin kamu gücü kullanma yetkisine sahip olduğu kaynağını pozitif hukuk kurallarından alan hukuk dalıdır. Yaşayan bir daldır.
4. İdare hukuku mevzuat birliği olmayan bir hukuk dalıdır. Derlenmemiştir, tedvin(kodifiye) edilmemiştir. Dağınık bir haldedir idare hukuku kurallarını toplayan bir kanun mevcut değildir. Çok farklı ve çok çeşitli alanlarda kamu hizmeti sunulur ve idare hukuku kuralları farklı isimlerle karşımıza çıkar. Hukuk devletinde kanunlar ve düzenleyici işlemler konusunda kişileri haberdar etmek değişiklikleri bildirmek devletin görevidir.
5. İdare hukuku içtihadi bir hukuk dalıdır. Hukuk devletindeki gelişmelere bağlı olarak gelişir. Oluşan uyuşmazlıklarda kıyas yapılmaz idari yargı hakimi hukuk yaratma yetkisini kullanır ve ayrıntılı düzenleme bulunmayan hallerde kamu hizmetinin gereklerine ve kamu yararına uygun çözümler bulur.İdare kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararları ödemekle yükümlüdür. Sorumluluğun ilkeleri danıştay içtihatlarında belirlenmiştir.
6. İdare hukuku statü hukukudur. İdare hukukunda belli bir memurun değil tüm memurların durumu genel, soyut, kişilik dışı, sürekli kurallarla düzenlenir.
