Uluslararası Antlaşmalar: Antlaşma Yapmaya Yetkili Kişiler
Geniş anlamda, antlaşmaların yapılması deyimi ile antlaşma metninin oluşturulup resmileştirilmesi, antlaşmanın bağlayıcılık kazanması için gerekli işlemlerin yapılması ve son olarak da antlaşmaların hüküm doğurmasını sağlayacak biçimsel birtakım işlemlerin tamamlanması aşamaları kastedilmektedir.
Antlaşma Metninin Oluşturulması ve Resmilik Kazanması
Bir antlaşma metninin oluşturulması ve kabul edilmesi konusunda ilk belirlenmesi gereken şey, bu işlemleri yapmaya yetkili kişilerin saptanması olmaktadır. Belirlenen bu yetkililer bir antlaşmanın metnini saptamak amacıyla görüşmeler yapmakta ve sonunda bu metni kabul ederek içeriğini kesinleştirmektedirler.
-ANTLAŞMA YAPMAYA YETKİLİ KİŞİLER
Bu yetkililer, temsil ettikleri uluslararası hukuk kişisinin bir devlet ya da bir uluslararası örgüt olmasına göre değişiklik göstermektedirler.
- Devlet Yetkilileri
Uluslararası hukukta, gerek yapılageliş kuralı olarak gerekse 1969 Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi çerçevesinde (madde 7), antlaşma yapmaya yetkili devlet temsilcileri iki gruba ayrılmaktadır; a) görevleri nedeniyle hiçbir özel yetki almaları gerekmeyen kişiler, b) bir yetki belgesi ile yetkili kılınan kişiler.
Hiçbir yetki belgesine gereke kalmadan antlaşma görüşmelerinin yapımında ve metnin saptanmasında doğrudan devletlerini temsil etmeye yetkili kişiler de iki gruba ayrılmaktadır; i) genel olarak devleti adına antlaşma görüşmelerinde ve metnin kabülünde yetkili kişiler; ii) bu amaçla devletleri adına yalnızca temsilci olarak atandıkları devlet ya da uluslararası örgüt nezdinde yetkili kılınan kişiler. Genel olarak yetkili olan kişiler şunlardır; i) Devlet başkanı ii) Hükümet başkanı iii) Dışişleri Bakanı. Yalnızca temsilci olarak atandıkları devlet ya da uluslararası örgüt nezdinde antlaşma görüşmeleri yapma ve metni kabul etme yetkisine sahip temsilciler ise o devlet nezdine atanan diplomatik misyon şefi (genellikle büyükelçi) ve o uluslararası örgüt nezdinde atanan diplomatik misyon şefi.
Birinci gruba giremeyen tüm devlet yetkililerinin bir antlaşma görüşmelerinde ve antlaşma metninin kabulünde yetkili kabul edilebilmeleri için devletlerinin öngördüğü koşullara uygun olarak verilen yetki belgesine (full powers; pleins pouvoirs; Vollmachten) sahip olmaları gerekmektedir.
Yukarıda belirtilen koşullara uymayan bir kişinin antlaşmaların görüşmeleri ve kabulü konusunda yapacağı işlemlerin hiçbir hukuksal değeri yoktur. Ancak, bu türden yetkisiz bir kişinin yetkisi daha sonra devletince kabul edilir ve öteki taraflara bildirilirse bu kişinin gerçekleştirdiği işlemler de geçerli olmaktadır.
Yukarıda bahsi geçen yetkilere buradan da ulaşabilirsiniz: 1969 Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi (madde 7/2a, 7/2b, 7/2c, 7/1b, 7/1a)
2. Uluslararası Örgüt yetkilileri
Bir uluslararası örgüt adına antlaşma yapmakla yetkili kılınan kişiler de iki gruba ayrılmaktadır; i) herhangi bir yetki belgesine gerek kalmadan bir uluslararası örgütü temsil ettiği kabul edilen kişiler ii) yetki belgesi ile yetkilendirilen kişiler.
Yetki belgesine gerek kalmadan yetkili kılınan kişilerin kimlikleri genellikle söz konusu uluslararası örgütün kurucu antlaşmasında yer alan hükümler ile belirlenmektedir. Ancak, bir uluslararası örgütün kurucu antlaşması ya da örgüt adına genel yetkili kılınan organı aracılığıyla alınan herhangi bir karar bu konudaki yetkilileri belirtmemekte ise, o zaman uygulamaya uygun bir değerlendirme yapılmaktadır. Bu açıdan uluslararası uygulama değerlendirildiğinde, genellikle, bir uluslararası örgütün en yüksek dereceli görevlisi olan genel sekreter ve genel sekreter yardımcılarının herhangi bir yetki belgesine gerek kalmadan bir antlaşma görüşmelerinde örgütlerini temsil edebileceklerinin kabul edildikleri görülmektedir.
Yetki belgesi verilmesi gereken durumlarda ise, bu yetkinin yukarıda belirtilen koşullara göre asli yetkiye sahip organ ya da kişilerce verilmesi gerekmektedir. Örneğin, AB’den önce Avrupa Toplulukları, Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü yetkililerine “görüşme yürütme vekaleti” (mandat de négocier) vermektedir.
Eğer sonradan bir uluslararası örgütçe yapılan işlemlerin geçerliliği doğrulanmamışsa, öteki kişilerin görüşmeler sırasında ya da antlaşma metninin kabulünde yaptıkları bildirim ve işlemler hiçbir hukuksal geçerliliğe sahip değildirler.
