Sigorta Türleri

1. Sabit Primli Sigorta – Değişir Primli Sigorta
Sigortalar, sigorta teminatının karşılığı olan bedelin tespiti ve ödenmesi açısından sabit primli sigorta ve değişir primli sigorta olarak gruplandırılır. Sabit primli sigortada, sigorta ettiren sözleşme ile kararlaştırılan sabit bir bedeli (sigorta primi) öder; prim miktarının sonradan artırılması ya da azaltılması söz konusu olmaz. Değişir primli sigortada ise prim miktarı sabit değildir; belirli bir süre içinde rizikonun gerçekleşme oranı ile ödenen tazminat miktarına göre, prim miktarı artar ya da azalır. Bir tür risk ortaklığı niteliğinde olan değişir primli sigorta, Türkiye’de sadece ortak sayısı 200’den az olmamak üzere kooperatif şirket esaslarına göre kurulmuş karşılıklı sigorta şirketleri tarafından yapılabilir.

2. Zarar Sigortası – Meblağ Sigortası
İhtiyacın karşılanması kıstasına göre sigortalar, meblağ sigortası ve zarar sigortası olarak gruplandırılır. Meblağ sigortası – zarar sigortası ayırımı, hayat sigortası – hayat dışı sigorta olarak da ifade edilmektedir. Zarar sigortaları ile meblâğ sigortaları, ayrı hukuki esaslara tâbidir.

2.1. Zarar Sigortaları
Zarar sigortaları, bir kimsenin sigorta sözleşmesinde belirlenen bir rizikonun gerçekleşmesi sonucu malvarlığında meydana gelen zararın sözleşmede öngörüldüğü şekilde sigorta bedeli ile sınırlı olarak tazmin edilmesine yönelik sigortalardır. Bu nedenle, zarar sigortalarında sigortacının zararın karşılanması için yapacağı ödeme “sigorta tazminatı” olarak adlandırılır.

Zarar sigortasının konusu malvarlığının aktifinde yer alan azalma veya artma imkânının ortadan kalkması dolayısıyla meydana gelen zararın karşılanması ise, aktif zarar sigortası olarak nitelendirilir. Bir mala ilişkin (malik menfaati gibi) menfaatin sigortası, alacak sigortası ve beklenen kârın sigortası, aktif zarar sigortasıdır. Zarar sigortası malvarlığının pasifinde meydana gelen artışı teminat altına alıyorsa pasif zarar sigortası olarak nitelendirilir. Sorumluluk sigortası, zorunlu masraflara karşı sigorta (yeni değer sigortası), pasif zarar sigortasıdır.

Aktif zarar sigortalarında sigortacının ödemekle yükümlü olacağı tazminatın üst sınırını ifade eden sigorta bedeli, sigorta değerine eşit olmalıdır; sigorta değeri ise sigortalanan menfaatin değeridir. Buna karşılık pasif zarar sigortalarında, menfaat değeri yoktur. Zira bir kimsenin kanun ya da sözleşme gereği sorumlu olacağı tazminat ya da bir rizikonun gerçekleşmesi dolayısıyla yapmak zorunda kalacağı masraf miktarını önceden belirlemek mümkün değildir. Bu nedenle pasif zarar sigortalarında sigorta bedelinin sigorta değerine eşit olması ilkesi geçerli değildir. Rizikonun gerçekleşmesi halinde sigortacının ödeyeceği tazminatın üst sınırını belirleyen sigorta bedeli, sözleşen taraflarca serbestçe belirlenir.

Zarar sigortalarında “zenginleşme yasağı” ilkesi geçerlidir. Bu ilke uyarınca sigorta, zenginleşme aracı olamaz; sigortacı, sigorta bedeli ile sınırlı olarak sigortalının gerçekten uğradığı zararı tazmin eder. Zenginleşme yasağı ilkesinin sonucu olarak, zarar sigortalarında sigortalının uğradığı zararı tazmin eden sigortacı sigortalının zarar sorumlusuna karşı sahip olduğu haklara kanunen halef olur. Sigortacının kanuni halefiyeti, sigortalının aynı zarar için sigortacıdan ve zarar sorumlusunda ayrı ayrı tazmin elde ederek zenginleşmesini engeller.

2.2. Meblağ Sigortaları
Meblağ sigortaları, sigorta ettiren veya onun tayin edeceği bir şahsın (riziko şahsı) hayatında gerçekleşen (belirli tarihte hayatta olma veya ölüm gibi) bazı olaylar dolayısıyla, miktarı sigorta sözleşmesinde tespit edilen bir meblağın, sigorta ettiren şahsa veya onun tayin edeceği üçüncü bir şahsa (lehdar) ödenmesini öngören sigortalardır. Hayat sigortaları, meblağ sigortasıdır.

Bir kimse başkasının hayatını sigorta ettiriyorsa, sigorta ettirenin hayatı sigorta edilen şahsın yaşamının devamında maddi veya manevi menfaatinin bulunması şarttır. Ancak meblağ sigortalarında (zarar sigortalarında söz konusu olan teknik anlamda) menfaat söz konusu değildir. Bu nedenle “sigorta bedelinin sigorta (menfaat) değerine eşit olması” ilkesi geçerli değildir. Sigorta bedeli, taraflarca serbestçe belirlenir.

Zarar sigortalarından farklı olarak meblağ sigortalarında amaç, bir miktar paranın elde edilmesidir. Bu nedenle meblağ sigortalarında sigortacı tarafından yapılan ödeme sigorta tazminatı olarak değil, “sigorta bedeli” olarak ifade edilir. Meblağ sigortalarında bir zararın tazmin edilmesi söz konusu olmadığından zenginleşme yasağı ilkesi geçerli değildir. Bir kimse kendisinin veya (hayatının devamında maddi veya manevi bir menfaatinin bulunduğu) üçüncü bir şahsın hayatını dilediği bedellerle birden fazla kere sigorta ettirebilir.

3. Zorunlu Sigorta – İsteğe Bağlı Sigorta
Sigortalar yapılmasının isteğe bağlı olup olmaması kıstasına göre, zorunlu sigorta – isteğe bağlı (ihtiyari) sigorta olarak gruplandırılır. İsteğe bağlı sigorta, yapılması konusunda kanuni bir zorunluluk bulunmayan, zorunlu sigorta ise, kanunen yapılması zorunlu olan sigortalardır. Sigortanın isteğe bağlı olması esastır; ancak bazı sebeplerle bazı sigortaların yapılması zorunluluğu getirilmektedir. Örneğin Karayolları Trafik Kanunu’nda araç işletenlerin bu Kanun hükümleri gereğince üçüncü şahıslara karşı doğacak sorumluluklarını belirlenen hadde kadar sigorta ettirmek zorunda oldukları öngörülmüştür.
Yapılması zorunlu olan sigortalarda zorunluluk sadece sigorta ettirenler bakımından değil, sigortacılar bakımından da söz konusudur. Belirli bir sigorta sözleşmesinin yapılmasının zorunlu kılmasından kaynaklanan bu zorunluluk sebebiyle sigorta şirketleri, zorunlu sigorta yapma tekliflerini reddedemez. Bu husus, SK’nun 13. maddesinin 1. fıkrasında ve bu fıkranın sorumluluk sigortaları bakımından tekrar edildiği TTK’nun 1483. maddesinde hüküm altına alınmıştır. Dolayısıyla sigortacılar, zorunlu sigortaları yapmaktan kaçınamaz. Zorunlu sigortalarda uygulanacak tarife ve talimatlar ile sigorta primleri Bakanlık tarafından tespit edilir ve Resmi Gazete’de yayımlanır.

4. Deniz Sigortaları – Kara Sigortaları
Sigortalar, tarihsel gelişimin de etkisiyle rizikonun niteliğine göre deniz ve kara sigortaları olarak gruplandırılır. Bu ayrımda üçüncü bir grup olarak hava sigortalarından da söz edilmektedir. Ancak bu sigortaları da kara sigortaları kapsamında değerlendirmek gerekir. Deniz sigortaları, denizcilik rizikolarına karşı sigortalardır. Sadece deniz tehlikeleri değil, denizde seyrüseferle bağlantılı tüm rizikolar, denizcilik rizikoları olarak nitelenmektedir. Tekne sigortası, deniz yolu eşya taşınmasında yük sigortası deniz sigortalarıdır. Kara sigortaları, deniz sigortaları dışında kalan tüm sigortalardır. Hayat sigortaları, yangın sigortaları, hırsızlık sigortaları, kredi sigortaları, kara sigortasıdır.

5. Malvarlığı Sigortaları – Şahıs Sigortaları
Sigortalar, rizikonun yönelik olduğu şeye göre, malvarlığı sigortaları ve şahıs (can) sigortaları olarak gruplandırılır. Malvarlığı sigortası, malvarlığına yönelik rizikolara karşı teminat verilen sigortalardır. Mal sigortaları ve sorumluluk sigortaları malvarlığı sigortalarıdır. Şahıs sigortaları ise, hastalanma, sakatlanma, ölüm gibi insan hayatı ve bedenine yönelik rizikolar için teminat verilen sigortalardır. Ferdi kaza sigortası, sağlık sigortası, emeklilik sigortası şahıs sigortaları kapsamındadır.
ndadır.