Ortak Hukuk (Common Law) Nedir?

Başlangıcı çok eski ve oldukça belirsiz olan ortak hukuk, çeşitli unsurların karışımından meydana gelmiştir. Norman hukuku, Sakson hukuku ve hatta Danimarka hukukunun önemli etkilerini taşır. 5. yüzyıldan 9. yüzyıl sonlarına kadar belirli sınıflara uygulanan hukuk kurallarına karşıt olarak krallığın bütün topraklarında geçerli olabilecek ortak bir hukuk biçiminde 13. Yüzyılda başlayarak kabul edilmiş yazılı olmayan hukuk ilkelerinin bütünüdür. Louisiana ve Fransız Kanadası ayrık tutulursa başta İngiltere olmak üzere bütün İngiliz Milletler Topluluğu (Commonwealth) ülkelerinde hukukun temelini ve ana kaynağını oluşturmuştur. Gerçekten 5. yüzyıl ile 11. yüzyıl arasındaki dönemde yerel mahkemelerin yargıları içe dönük, kendi toplulukları dışına yansımayan, kapalı bir yargı görüntüsünü ve uygulamasını taşıyordu. 1066 Norman istilasından sonra Kral adına yargı görevini yerine getiren hakimler adım adım çeşitli kültür ve uygarlık düzeyindeki toplulukları kaynaştırmayı ve bütün topluluklar için geçerli sayılabilecek ortak başvuru ve ilkeleri belirlemeyi başardılar. Yargı görevlerini yılın belli dönemlerinde bölgeyi gezerek ve dolaşarak yerine getiren hakimler, dönem sonlarında Londra’da toplanarak Kraliyet Mahkemelerini dinlemeye ve izlemeye başladılar. Böylece hakimler benzer olaylarda başka hakimler tarafından verilmiş kararları öğrenmiş oldular. Zaman içinde bu kararlara güven ve onları tanımakta kararlılık ve her şeyden önemlisi süreklilik gösterdiler. Böylece de yargı görevinin yerine getirilmesinde ve hukukun uygulanmasında, sonuç olarak verilen kararlarda, birbirlerinden çok uzak bölgelerde bile uyum ve benzerlik, çokça eşitlik sağlanmış oldu.
Şüphesiz ki bu yaklaşım, emsal yargı kararları kurumunu, dolayısıyla hukuk doktrinini yaratmış oldu. Bu yolla da kaynağını yazılı kanunlar yerine önceki mahkeme kararlarında bulan ama baştanbaşa bütün İngiltere’de aynı biçimde uygulanan bir hukuk türü geliştirilmiş oldu.
Bundan sonraki gelişme ise, 13. yüzyıl sonlarına doğru önce kimliği belli olmayan kişiler tarafından başlatılan not tutma yoluyla kararların ya da duruşmalarda ortaya konulan hukuki ilkelerin yazılı metin haline getirilmesi oldu. Bu metinler Gezici Bölge Hakimleri ile Londra’daki Kraliyet Mahkemeleri Hakimleri arasında el değiştirerek daha da geniş yayılma alanları elde etti. Daha ileriki yıllarda ise avukatlar davalarında iddia ya da savunmalarına esas olmak üzere emsal kararları mahkemelere sunmaya başladılar. Mahkeme kararları ile ilgili bu notlar 1283-1535 yılları arasında yıllıklarda yayınlanmaya başladı. Daha sonra ise, Resmi Kararlar Dergisi sürekli yayına geçti.
Sonuçta, önceleri Norman geleneklerinin feodalite düzeninde biçimlenen yetersiz kuramlarından hareket eden Ortak Hukuk başlangıçta belirli ilkeler topluluğundan ibaret iken, zaman içerisinde beklenmeyen büyük bir gelişme göstermiştir. Özet olarak Parlamento’nun yasama yoluyla düzenlediği alanlar dışında kalan, hem Roma hukukunun, hem diğer yabancı hukukların ve daha sonra inceleyeceğimiz hakkaniyet hukukunun (equity law) karşısında olan bu hukuk türü hakimlerin toplum içinde ulaştıkları önemli yer ve gördükleri büyük saygı nedeniyle yaratılmış, gelişmiş ve köklenmiştir. Ancak çağın değişen koşulları ve modern toplum yaşamında ortaya çıkan yeni sorunlar ve en önemlisi hızla gelişen yaşam temposu karşısında, ortak hukukun hakimler tarafından sağlanan sürekli fakat çok yavaş gelişmesi yetersiz kalmış ve bu nedenle İngiliz Hukukunun geleneklere bağımlı temeli bugün artık Parlementonun, yani kanun koyucunun iradesine ve düzenlemesine bırakılmıştır.
Ortak hukuk, 17. yüzyıla kadar İngiliz Hukukunun tek ve hiç değilse en önemli kaynağı olmakta devam etmiştir. Konu ceza hukuku açısından ele alındığında, İngiliz mahkemelerinin 19. yüzyıl başlarından beri yeni suçlar yaratmadıkları, kanun koyucunun ender de olsa 8. yüzyılda ceza hukukuna el atmaya başladığı ve özellikle 18, 19 ve 20. yüzyıllarda bu el atmanın çok geniş boyutlara ulaştığı söylenebilir.

You may also like...

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir