Vergi Borcunun Sona Ermesi

İdarece yapılan vergilendirme işlemlerinin sonuncusu tahsil işlemidir. Vergi borcu borçlu tarafından ödendiğinde borç sona ermiş ve alacaklı idare de alacağını tahsil etmiş olur. Bir verginin tahsil edilebilmesi için tahakkuk etmiş olması gerekir. Verginin tahakkuku ile mükellef ve vergi sorumlusu idareye karşı AATUHK’da tanımlanan kamu borçlusu veya borçlu sıfatını kazanır.

Alacaklı idare tahsil aşamasında iki durumla karşılaşabilir:

• Birincisi; borçlunun, vergi borcunu kendi rızası ile ödemesidir. Asıl olan borcun rızaen ödenmesidir. Bu durumda borçlu borcunu kendiliğinden ya vadesinde ya da vadesinden sonra ödemiştir. Borçlu borcunu vadesinden sonra öderse, kendisinden geciken her ay ve kesri için ayrıca gecikme zammı alınır. Tahakkuk eden vergilerin büyük kısmı, icrai takibata gerek kalmaksızın, mükelleflerce vadesinde ya da bir süre gecikme ile ödenmektedir.

• Uygulama karşılaşılan ikinci durum; borcun vadesinin geçmesine rağmen, borçlunun borcu ödememekte ısrar etmesidir. Bu durumda, borçlu hakkında alacaklı idare tarafından cebren tahsil usulüne başvurulur. Cebren tahsil; varsa teminatın paraya çevrilmesi yahut kefilin takibi, borçlunun borcuna yetecek kadar malın haczedilip paraya çevrilmesi ya da şartları varsa borçlunun iflası istenerek gerçekleştirilir.

1. Vergi Borcunun Mükellef Tarafından Ödenmesi

Mükellef ya da vergi sorumlusu tarafından yapılacak ödemeler vergi borcunu sona erdirir. Ancak bu ödemelerin geçerli olabilmesi için, Vergi Usul Kanununda da belirtildiği üzere, kanuna uygun surette yapılması gerekir.

1. Vergi Borcunun Ödeme Zamanları

Vergi hukukunda ödeme zamanları, vergi alacağının taraflarına, yani vergi dairesi ve mükellefin karşılıklı iradesine bırakılmamış, vergi kanunları ile tespit edilmiştir. Vergiler, ilgili vergi kanunlarında yazılı süreler içinde ödenir.

1. Kanuni Ödeme Zamanları

Her vergi kanununda o verginin ne zaman ödeneceğine dair hükümler de yer almaktadır. Buna göre vergiler kanunlarda gösterilen süreler içinde ödenir.

1. Özel Ödeme Zamanları

Vergi kanunlarında yer alan süreler belirli bir tarih olarak değil, belirli hallerin varlığına bağlı olarak belirlenmişse özel ödeme zamanlarından bahsedilir. Özel ödeme zamanları, süreyi belirleyen olayın meydana gelmesine bağlı olarak değişkenlik gösterir.

• İkmalen, Re’sen ve İdarece tarh ve tahakkuk ettirilen vergi ve cezaların ödeme zamanı
• Vergi mahkemesinde dava açılması halinde ödeme zamanı
• Uzlaşma halinde vergi ve cezaların ödeme zamanı

2. Vergi Borcunu Ödeme Yeri ve Şekilleri

Vergi borcu, mükellef ya da sorumlunun bu bakımdan bağlı olduğu yerin vergi dairesi veznesine ödenir. Bunun yanı sıra borçlular, bağlı oldukları vergi dairesi dışında ülke genelindeki herhangi bir vergi dairesine de, alacaklı vergi dairesindeki hesabı bildirmek şartıyla, vergi borçlarını yatırabilirler.

3. Fazla Alınan Vergilerin Mükellefe İadesi

Devlet ve Belediye gibi kamu idarelerinin mükelleflere borçlu olması iki şekilde olabilir: Ya mükelleften fazla ve yersiz vergi tahsil edilmiştir, yani hatalı bir tahsilat yapılmıştır. Veya, yapılan tahsilat vergi kanunu hükümlerine uygundur, ancak mükellefin kanun gereğince bir iadeye hak kazandığı ortaya çıkmıştır.

Her ne şekilde olursa olsun, mükelleften fazla alındığı anlaşılan vergiler ile bunlara bağlı olarak hesaplanan gecikme faizi, gecikme ve pişmanlık zammı ve vergi cezalarının iadesinde aşağıdaki şekilde hareket edilir,

1. Vergi Fazla veya Yersiz Olarak Tahsil Edilmişse

Fazla veya yersiz yani hatalı tahsil edilen vergiler mükelleflere, kural olarak tahsil tarihinden itibaren hesaplanacak faiz ile birlikte iade edilir. Ancak bunun için fazla veya yersi tahsilatın mükelleften kaynaklanmamış olması gerekir.

Buna karşılık, fazla ve yersiz tahsilat mükelleften kaynaklanmış ise, faiz mükellefin hatanın düzeltilmesine ilişkin olarak idareye başvuru tarihinden itibaren hesaplanır.

1. İade Vergi Kanunları Uyarınca Yapılmakta ise

Vergi kanunları uyarınca tahsil edilmiş olan vergilerden doğan fazlalıklar gerekli bilgi ve belgeler dairesine verildikten sonra mükellefe iade edilir.

1. Vergi Borcunu Sona Erdiren Diğer Nedenler
2. Zamanaşımı

Zamanaşımı borcu sona erdiren bir neden olarak mükellefin ileri sürüp sürmemesine bakılmadan idare ve yargı organları tarafından re’sen dikkate alınır.

2. Vergi Hatalarını Düzeltme

Vergi hatası, vergiye ilişkin hesaplarda veya vergilendirmede yapılan hatalar yüzünden haksız veya eksik vergi istenmesi ve alınmasıdır. Mükellefin aleyhine yapılmış olan bir vergi hatası düzeltildiğinde, düzeltildiği kadar vergi tutarı ortadan kalmış olur.

3. Uzlaşma

Uzlaşma vergi ya da cezanın tamamen ortadan kaldırılması ile sonuçlanabilir. Uzlaşmanın  gerçekleşmesi ile birlikte, uzlaşılan vergi aslı dışında kalan vergi borcu ortadan kalkmış olmaktadır.

4. Terkin

Vergi anlamında terkin kavramı tahakkuk eden vergi miktarının kamu idaresinin alacakları arasından düşülerek kayıtlarının silinmesi anlamını taşır. Diğer bir ifadeyle terkin, kamu idaresinin vergi alacağını bütün hukuki sonuçları ile ortadan kaldıran bir idari işlemdir.

5. Tahakkuktan Vazgeçme

Tahakkuktan vazgeçme, vergi borcunun tahakkuk işlemine hiç başlamamasıdır.

Bazı hallerde verginin tahakkuk maliyeti söz konusu vergi alacağından fazla olabilmektedir. Tahakkuk için yapılacak posta ve ilan giderlerinin tahakkuk ettirilecek vergi ve bunlara ilişkin cezaların toplamından yüksek olması halinde, yapılacak tahakkuk yaradan çok hazine zararına ve ilgili memurların gereksiz emek ve zaman kaybına neden olmaktadır.