Ayni Hak – Eşyaya Bağlı Borç Karşılaştırması

Eşyaya bağlı borç; bir kimse, sırf bir eşya üzerinde ayni hak sahibi olması ya da zilyet olması nedeniyle, bu konuda iradesini beyan etmeksizin bir borç ilişkisinin tarafı olmaktadır. Borç altına giren kişiler, aralarında borç ilişkileri kurarlar ve sürdürürler ve diğer kişiler bu ilişkinin dışındadılar. Ama burada bir borç ilişkisi kurulmuş ve sırf bir kimse ayni hak sahibi olduğu için ya da zilyet olduğu için bu borç ilişkisinin tarafı oluyor. Ve olumlu edim yükümüyle borçlanıyor. Yani burada, bir kimse borçlanma yolunda herhangi bir irade beyanında bulunmadığı halde, sırf bir ayni haka ya da zilyete sahip olduğu için olumlu bir edim yükümüyle borç altına girmiş oluyor. Örneğin; Mesela ben Doruk’a taşınmazımın üzerinde bir alım hakkı tanıdım. Malik ve alım hakkı sahibi arasında bir satım ilişkisi doğar. Bu ilişki nısbi bir ilişki. Ama alım hakkını, kanun, tapu kütüğüne şerh ettirme imkanı tanımıştır. Bu hak, tapu kütüğüne şerh edildiği taktirde, alım hakkı sahibi, bu hakkını kullandığı sırada malik her kimse, A bu hakkını ona karşı kullanabilecektir. Yeni malik, sırf bu taşınmazın maliki olma nedeniyle bu borç altına giriyor ve alım hakkı sahibine de taşınmazın mülkiyetini devretmeyi borçlanıyor.

Zilyet için örneğin; haksız zilyet, elde ettiği yararlardan ve verdiği zararlardan sorumlu oluyor.

Eşyaya bağlı borçta, bu borcun alacaklısının alacağını, taşınmazın her malikine karşı ileri sürülebilmesi bakımından bazıları burada alacak hakkının ayni hak durumuna geldiğini ileri sürerler. Aslında buradaki hak bildiğimiz nısbi haktır. Çünkü alacaklı, alacağını gene borçluya karşı ileri sürebiliyor. Önemli olan borçlunun belirleniş biçimidir. Ortada bir alacak var, ilişki bir anlamda nısbi, sadece kendi borçlusuna karşı ileri sürülebiliyor. Dikkat ederseniz, sadece borçluya karşı ileri sürülebiliyor, bu bakımdan burada sadece hakkın biçiminde belki aynilik var fakat hakkın niteliğinde bir değişiklik söz konusu değil. Her borçlu, kendi ayni hak sahipliği ya da zilyetliği süresince doğan borçlardan sorumludur.

Numerus clausus ilkesi, eşyaya bağlı borçlarda da söz konusudur. Kat mülkiyetindeki genel giderlere katılma borcu, kanundan doğan bir eşyaya bağlı borçtur. Buna karşılık kişisel hakların tapu kütüğüne şerh verilmesine ilişkin eşyaya bağlı borçlar, hukuki işlemle yaratılan eşyaya bağlı borçlara örnek teşkil eder.